๓๙๕. อานิสงส์สอนพระไตรปิฏก

๓๙๕. อานิสงส์สอนพระไตรปิฏก

อทฺเธ มหทฺธเน ผิเต, ชายเร กุลมุตฺตเม;

อุตฺตเมเนว สํวาโส, ปิฎกตฺตยวาจโก.

ผู้บอกสอนพระไตรปิฏก จะเกิดใน

ตระกูลมั่งคั่ง มีทรัพย์มาก ทั้งรุ่งเรือง

จะได้อยู่ร่วมกันกับสมาคมชนชั้นสูง.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๙๕)

--

ศัพท์น่ารู้ : 

อทฺเธ, อฑฺเฒ (ผู้มั่งคั่ง, ร่ำรวย) อทฺธ+สฺมึ, 

มหทฺธเน (ที่มีทรัพย์มาก) มหนฺต > มหา+ธน > มหทฺธน+สฺมึ

ผิเต, ผีเต (เจริญ, รุ่งเรือง, รวย, กว้างขวาง) ผีต+สฺมึ

ชายเร (ย่อมเกิด) √ชน+ย+อนฺติ ทิวาทิ. กัตตุ. แปลง อนฺติ เป็น เร ได้บ้าง.

กุลมุตฺตเม (ตระกูลอันอุดม, ตระกูลสูง, สกุลชนชั้นสูง) กุล+อุตฺตม > กุลมุตฺตม+สฺมึ (ม อาคม)

อุตฺตเมเนว ตัดบทเป็น อุตฺตเมน+เอว (กับผู้ที่อุดม, ที่ประเสริฐ, ที่ชั้นสูง + นั่นเทียว, เท่านั้น) อุตฺตม+นา

สํวาโส (การอยู่ร่วมกัน, ผู้คบหาสมาคม) สํ+วาส > สํวาส+สิ

ปิฎกตฺตยวาจโก (ผู้บอก-, ผู้สอนพระไตรปิฏก) ปิฏก+ตย > ปิฏกตฺตย+วาจก > ปิฏกตฺตยวาจก+สิ, 

ข้อสังเกต ศัพท์นี้เป็นประธานในประโยค เป็นเอกพจน์ ส่วนกิริยา คือ ชายเร เป็นพหูพจน์ ถ้าเป็นลักษณะนี้ ก็ต้องยกให้เป็น วจนะวิปลาส (พจน์ไม่สมประกอบ?)

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ผู้บอกพระไตรปิฏก ย่อมเกิดในสกุลสูงมั่งคั่ง

มีทรัพย์มาก ลือกระฉ่อนแลเป็นผู้ร่วมกับคน

ชั้นสูง.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ผู้สอนประไตรปิฏก ย่อมเกิดในตระกูลสูง

มั่งคั่ง มีทรัพย์มากลือกระฉ่อน

และเป็นผู้ร่วมกับคนชั้นสูง.

--