๔๐๕. พ่อแม่เป็นครูคนแรก

๔๐๕. พ่อแม่เป็นครูคนแรก

พฺรหฺมาติ มาตาปิตโร*, ปุพฺพาจริยาติ* วุจฺจเร*;

อาหุเนยฺยา จ ปุตฺตานํ, ปชานมนุกมฺปกา.

มารดาบิดาท่านกล่าวว่าเป็นพรหม

เป็นบุรพาจารย์(ครูคนแรก) และ 

เป็นบุคคลที่บุตรควรบูชาสักการะ

เพราะมารดาบิดาเป็นผู้อนุเคราะห์บุตรทั้งหลาย. 

(ธรรมนีติ ๔๐๕ ปกิณณกกถา, นรทักขทีปนี ๒๑๐, องฺ. ๒๐/๔๗๐, ๒๑/๖๓)

--

ศัพท์น่ารู้ : 

พฺรหฺมาติ = พฺรหฺมา+อิติ (ว่า พรหม) พฺรหฺม+สิ แปลง สิ เป็น อา ด้วยสูตรว่า สฺยา จ. (รู ๑๑๓)

มาตาปิตโร (มารดาและบิดา ท.) มาตุ+ปิตุ > มาตาปิตุ+โย *เดิมเป็น มาตาปีตโร แก้เป็น มาตาปิตโร.

ปุพฺพาจริยาติ = ปุพฺพาจริยา+อิติ (ว่า บุรพาจารย์, ครูคนแรก) ปุพฺพ+อาจริย > ปุพฺพาจริย+โย, *เดิมเป็น ปุพฺพาจริยา แก้เพิ่มเป็น ปุพฺพาจริยาติ.

วุจฺจเร (ย่อมถูกเรียก, ถูกกล่าวว่า) √วจ+ย+อนฺเต ภูวาทิ. กัมม. *เดิมเป็น วุจฺจเต แก้เป็น วุจฺจเร ตามพระบาฬี.

อาหุเนยฺยา (ผู้ที่ควรบูชา, อาหุไนยบุคคล) อาหุเนยฺย+โย

จ (ด้วย, และ) นิบาต

ปุตฺตานํ (ของบุตร ท.) ปุตฺต+นํ ปุ.

ปชานมนุกมฺปกา = ปชานํ+อนุกมฺปกา (ผู้อนุเคราะห์ ซึ่งบุตร ท.), ปชา+นํ อิต. อนุกมฺปก+โย ปุ.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

มารดาบิดา ท่านกล่าว เป็นพรหมแลเป็นอาจารย์

ชั้นต้น แลเป็นที่ควรบูชาของบุตร เพราะท่าน

เป็นผู้อนุเคราะห์บุตร.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

พ่อแม่เป็นพรหมของลูก

เป็นอาจารย์ชั้นต้น

เป็นที่บูชาของลูก

เพราะท่านอนุเคราะห์ลูก.

--