๔๐๔. น้ำนมแม่ตลอดกัปป์

๔๐๔. น้ำนมแม่ตลอดกัปป์

เอเกเนว จ กปฺเปน, มาตุขีรํ น สญฺจยํ;

ตโต ตุ สมุทฺโท จาปิ, อติเรกตรํ พหุํ.

แท้จริง กำหนดเวลาชั่วกัลป์เดียวเท่านั้น

ถ้าสะสมน้ำนมมารดาอย่างสม่ำเสมอ

แม้น้ำทะเลก็ไม่มากเท่าน้ำนมแม่นั้น.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๔๐๔)

--

ศัพท์น่ารู้ : 

เอเกเนว = เอเกน+เอว (หนึ่งนั่นเทียว)

จ (อนี่ง, ก็, แท้จริง) นิบาต

กปฺเปน (โดยกัปป์, โดยกัลป์) กปฺป+นา

มาตุขีรํ (น้ำนมมารดา) มาตุ+ขีร > มาตุขีร+สิ

น  (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

สญฺจยํ (สะสม, ก่อตัว) สํ+จิ√+ณ > สญฺจย+สิ  แปลง อิ เป็น เอ, แปลง เอ เป็น อย. ในจูฬธาตุปปัจจยโชติกา วิ. ว่า สญฺจิตพฺโพ สมฺปิณฺฑิตพฺโพติ สญฺจโย. สํ+จิ-จเย+ณ. (ของที่ควรถูกสั่งสมไว้ ชื่อว่า สัญจยะ). หรือ วิ. ว่า อวยวํ สญฺจิโนตีติ สญฺจโย. สํ+จิ-จเย+ณ. (ผู้รวมรวมชิ้นส่วนไว้ ชื่อว่า สัญจยะ). 

ตโต (กว่า..นั้น) ต+โต นิบาต

ตุ (ส่วน, แต่) นิบาต

สมุทฺโท (ทะเล, สมุทร) สมุทฺท+สิ

จาปิ (แม้, และแม้) สมูหนิบาต

อติเรกตรํ (เกินกว่า, พิเศษกว่า) อติเรก+ตร ปัจจัยในวิเสสตัทธิต > อติเรกตร+สิ

พหุํ (มาก, เยอะ) หพุ+สิ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

แท้จริง โดยชั่วกัลป์เดียวเท่านั้น หากจะเก็บน้ำนม

ของมารดาไว้ แม้น้ำทะเลใหญ่ก็ไม่มากเกินกว่า

น้ำนมนั้นไปได้.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

คิดเวลาเพียงกัปเดียวเท่านั้น

น้ำนมที่เรากินเข้าไป

รวบรวมไว้ยังจะมากกว่าน้ำทะเลเสียอีก.

--