โมคฺคลฺลานพฺยากรณํ ๓.ตติโย กณฺโฑ (สมาโส)

(๓) ตติโย กณฺโฑ (สมาโส)

๑. สฺยาทิ สฺยาทิเนกตฺถํฯ

สฺยาทฺยนฺตํ สฺยาทฺยนฺเตน สเหกตฺถํ โหตีติ อิทมธิกตํ เวทิตพฺพํ, โส จ ภินฺนตฺถานเมกตฺถีภาโว สมาโสติ วุจฺจเตฯ

๒. อสงฺขฺยํวิภตฺติ สมฺปตฺติ สมีป สากลฺยาภาว ยถา ปจฺฉายุคปทตฺเถฯ

อสงฺขฺยํ , สฺยาทฺยนฺตํ วิภตฺยาทีนมตฺเถ วตฺตมานํ สฺยาทฺยนฺเตน สเหกตฺถํ ภวติ, ตตฺถ วิภตฺยตฺเถ ตาว อิตฺถีสุ กถา ปวตฺตา อธิตฺถิฯ สมฺปตฺติ ทฺวิธา อตฺตสมฺปตฺติ สมิทฺธิ จ, สมฺปนฺนํ พฺรหฺมํ สพฺรหฺมํ ลิจฺฉวีนํ, สมิทฺธิ ภิกฺขานํ สุภิกฺขํฯ สมีเป กุมฺภสฺส สมีปมุปกุมฺภํฯ สากเลฺยสติณมชฺโฌหรติ, สาคฺยธีเตฯ อภาโว สมฺพนฺธิเภทา พหุวิโธ, ตตฺร อิทฺธาภาเว-วิคตา อิทฺธิ สทฺทิกานํ ทุสฺสทฺทิกํ, อตฺถาภาเว-อภาโว มกฺขิกานํ นิมฺมกฺขิกํ, อหิกฺกมาภาเว-อติคตานิ ติณานิ นิตฺติณํ, สมฺปตฺยาภาเว-อติคตํ ลหุปาวุรณํ อติลหุปาวุรณํ, ลหุปาวุรณสฺส นายมุปโภคกาโลติ อตฺโถฯ ยถา เอตฺถา-เนกวิโธ, ตตฺร โยคฺคตายํ-อนุรูปํ สุรูโปวหติ, วิจฺฉายํ-อนฺวทฺธมาสํ, อตฺถานติวตฺติยํ-ยถาสตฺติ, สทิสตฺเต, สทิโส กิขิยา สกิขิ, อานุปุพฺพิเย-อนุเชฎฺฐํ, ปจฺฉาทตฺเถอนุรถํ, ยุคปทตฺเถ-สจกฺกํ นิเธหิฯ

๓. ยถา น ตุเลฺยฯ

ยถาสทฺโท ตุลฺยตฺเถ วตฺตมาโน สฺยาทฺยนฺเตน สเหกตฺโถ น ภวติ, ยถา เทวทตฺโต ตถา ยญฺญทตฺโตฯ

๔. ยาวาวธารเณฯ

ยาวสทฺโท-วธารเณ วตฺตมาโน สฺยาทฺยนฺเตน สเหกตฺโถ ภวติ, อวธารณ เมตฺตกตา ปริจฺเฉโท, ยาวามตฺตํ พฺราหฺมเณ อามนฺตย, ยาวชีวํ, อวธารเณติ กึ? ยาว ทินฺนํ ตาว ภุตฺตํ, นาวธารยามิ กิตฺตกํ มยา ภุตฺตนฺติฯ

โมคฺคลฺลานพฺยากรณํ ๒.ทุติโย กณฺโฑ (สฺยาทิ)

๒. ทุติโย กณฺโฑ (สฺยาทิ)

๑. เทฺว เทฺว-กาเนเกสุ นามสฺมา สิ โย, อํ โย, นา หิ, ส นํ, สฺมา หิ, ส นํ, สฺมึ สุฯ

เอเตสํ เทฺว เทฺว โหนฺติ เอกาเนกตฺเถสุ วตฺตมานโต นามสฺมาฯ มุนิ มุนโย, มุนิํ มุนโย, มุนินา มุนีหิ, มุนิสฺส มุนีนํ, มุนิสฺมา มุนีหิ, มุนิสฺส มุนีนํ, มุนิสฺมึ มุนีสุ, เอวํ กุมารี กุมาริโย, กญฺญา กญฺญาโยติฯ เอตานิ สตฺต ทุกานิ สตฺต วิภตฺติโย วิภาโค วิภตีติ กตฺวา, เอตฺถ สิอมิตี-การา-การา ‘‘กิมํ สิสุ’’ ๒,๒๐๐ ติ สํเกตตฺถาฯ

๒. กมฺเม ทุติยาฯ

กรียติ กตฺตุ กิริยายา-ภิสมฺพนฺธียตีติ กมฺมํ, ตสฺมึ ทุติยาวิภตฺติ โหตํฯ กฎํ กโรติ, โอทนํ ปจติ, อาทิจฺจํ ปสฺสติฯ

‘โอทโน ปจฺจตี’ติ โอทนสทฺทโต กมฺมตา นปฺปตียเต, กิญฺจรหิ? อาขฺยาตโตฯ ‘กฎํ กโรติ วิปุลํ ทสฺสนีย’นฺติ อตฺเถว คุณยุตฺตสฺส กมฺมตา, อิจฺฉิเตปิ กมฺมตฺตาว ทุติยา สิทฺธา คาวุํ ปโย โทหติ, โคมนฺตํ คาวํ ยาจติ, คาวมวรุนฺธติ วชํ, มาณวกํ มคฺคํ ปุจฺฉติ, โคมนฺตํ คาวํ ภิกฺขเต, รุกฺขมวจินาติ ผลานิ, สิสฺสํ ธมฺมํ พฺรูเต, สิสฺสํ ธมฺมมนุสาสตีติฯ เอวํ อนิจฺฉิเตปิ อหึ ลงฺฆยติ, วิสํ ภกฺเขติฯ ยํเนวิจฺฉิตํ นาปิ อนิจฺฉิตํ, ตตฺถาปิ ทุติยา สิทฺธาฯ คามํ คจฺฉนฺโต รุกฺขมูลมุปสปฺปติฯ

ปถวิํ อธิเสสฺสติ, คามมธิติฎฺฐติ, รุกฺขมชฺฌาสเตติอธิสีฐาสานํปโยเค-ธิกรเณ กมฺมวจนิจฺฉา, วตฺติจฺฉาโต หิ การกานิ โหนฺติฯ ตํ ยถา-วลาหกา วิชฺโชตเต, วลาหกสฺส วิชฺโชตเต, วลาหโก วิชฺโชตเต, วลาหเก วิชฺโชตเต, วลาหเกน วิชฺโชตเตติฯ เอวมภินิวิสสฺส วา ธมฺมมภินิวิสเต ธมฺเม วาฯ

โมคฺคลฺลานพฺยากรณํ ๑.ปฐโม สญฺญาทิกณฺโฑ

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

โมคฺคลฺลานพฺยากรณํ

๑. ปฐโม สญฺญาทิกณฺโฑ

สิทฺธมิทฺธคุณํ สาธุ, นมสฺสิตฺวา ตถาคตํ;

สธมฺมสงฺฆํ ภาสิสฺสํ, มาคธํ สทฺทลกฺขณํฯ

๑. ออาทโย ติตาลีส วณฺณาฯ

อการาทโย นิคฺคหีตนฺตา เตจตฺตาลีส-กฺขรา วณฺณา นาม โหนฺติฯ อ อา อิ อี อุ อู เอ เอ โอ โอ, ก ข ค ฆ ง, จ ฉ ช ฌ ญ, ฎ ฐ ฑ ฒ ณ, ต ถ ท ธ น, ป ผ พ ภ ม, ย ร ล ว ส ห ฬ อํฯ เตน กฺวตฺโถ? ‘‘เอ โอ น มวณฺเณ’’ ๑. ๓๗ฯ ติตาลีสาภิ วจนํ กตฺถจิ วณฺณโลปํ ญาเปติฯ เตน ‘ปฎิสงฺขา โยนิโส’ติอาทิ สิทฺธํฯ

๒. ทสาโท สราฯ

ตตฺถาทิมฺหิ ทส วณฺณา สรา นาม โหนฺติฯ เตน กฺวตฺโถ? ‘‘สโร โลโป สเร’’ ๑, ๒๖ อิจฺจาทิฯ

โมคฺคลฺลานพฺยากรณํ-สุตฺตานุกฺกโม

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ

โมคฺคลฺลานสุตฺตปาโฐ

(๑) ปฐโม กณฺโฑ (สญฺญาทิ)

๑. ออาทโย ติตาลีส วณฺณาฯ

๒. ทสา-โท สราฯ

๓. เทฺวเทฺว สวณฺณาฯ

๔. ปุพฺโพ รสฺโสฯ

๕. ปโร ทีโฆฯ

๖. กาทโย พฺยญฺชนาฯ

๗. ปญฺจ ปญฺจกา วคฺคาฯ

๘. พินฺทุ นิคฺคหีตํฯ

๙. อิยุวณฺณา ฌลา นามสฺสนฺเตฯ

๑๐. ปิตฺถิยํฯ

๑๑. ฆาฯ

๑๒. โค สฺยาลปเนฯ

สวัสดีปีใหม่ ๒๕๕๙

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) ๙.ปาฬินยาทิสงฺคห

๙ - ปาฬินยาทิสงฺคห

——————

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ ปาฬินยาทิสงฺคหํ.

ปญฺญาเวปุลฺลกรณํ ปีติปาโมชฺชวฑฺฒนํ.

ตตฺถ ปาฬินโย อฏฺฐกถานโย ฏีกานโย ปกรณนฺตรนโยติ จตฺตาโร นยา อธิปฺเปตา. ตตฺร ปาฬินโยติ เตปิฏเก พุทฺธวจเน ปาฬิคติ. อฏฺฐกถานโยติ อฏฺฐกถาสุ อาคตา สทฺทคติ. ฏีกานโยติ ฏีกาสุ อาคตา สทฺทคติ. ปกรณนฺตรนโยติ อญฺเญสุ ปกรเณสุ อาคตา สทฺทคติ. ตตฺร ปาฬิคติยํ พฺยญฺชนฉกฺกอตฺถฉกฺเก ปธาเน กตฺวา อฏฺฐกถาฏีกาทีสุ ปวตฺตสทฺทคติวินิจฺฉเยน สห ยถารหํ คเหตฺวา ปาฬินยาทิสงฺคหํ ทสฺเสสฺสาม.

ตตฺร อกฺขรํ ปทํ พฺยญฺชนํ อาการโร นิรุตฺติ นิทฺเทโสติ ฉ พฺยญฺชนปทานิ.^๑ สงฺกาสนา ปกาสนา วิวรณํ วิภชนํ อุตฺตานีกรณํ ปญฺญตฺตีติ ฉ อตฺถปทานิ^๑ เอตานิเยว “พฺยญฺชนฉกฺกํ, อตฺถฉกฺก”นฺติปิ วุจฺจนฺติ. ตตฺร พฺยญฺชนปเทสุ อกฺขรํ นาม “รูปํ อนิจฺจนฺติ วุจฺจมาโน รูติ โอปาเตตี”ติ^๒ วจนโต อตฺถโชตกปทนฺโตคธเมกกฺขรมิห อกฺขรนฺติ คเหตพฺพํ. อถวา “โย ปุพฺเพ”ติ^๓ เอตฺถ โยกาโร วิย อตฺถโชตกเมกกฺขรมตฺร อกฺขรนฺติ คเหตพฺพํ; “สฏฺฐิวสฺสสหสฺสานี”ติ^๔ วตฺตุกาเมน วุตฺตํ อาทิอกฺขรมิว อปริสมตฺเต จ ปเท วณฺณมกฺขรมิติ คเหตพฺพํ.^๕

วีตตณฺโห อนาทาโน นิรุตฺติปทโกวิโท.

อกฺขรานํ สนฺนิปาตํ ชญฺญา ปุพฺพาปรานิ จาติ^๖

เอตฺถ วุตฺตนเยน วิภตฺติยนฺตํ อตฺถโชตกํ อกฺขรปิณฺฑํ ปทํ นาม, “สีเล ปติฏฺฐายา”ติ^๗ เอตฺถ “สีเล”ติ ปทํ วิย. อตฺถสมฺพนฺโธปเทสปริโยสาโน ปทสมูโห พฺยญฺชนํ นาม, “จตฺตาโรเม ภิกฺขเว สติปฏฺฐานา”ติ^๑อาทิ วิย. พฺยญฺชนวิภาโค วิภาคปฺปกาโร อากาโร นาม, “กตเม จตฺตาโร; อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรตี”ติ^๑อาทีสุ วิย. อาการวิภาวิตสฺส นิพฺพจนํ นิรุตฺติ นาม, “ผุสตีติ ผสฺโส;^๒ เวทยตีติ เวทนา”ติ^๓อาทิ วิย. นิพฺพจนตฺถสฺส วิตฺถาโร นิสฺเสสโต เทโส นิทฺเทโส นาม, “สุขา เวทนา, ทุกฺขา เวทนา, อทุกฺขมสุขา เวทนา.^๔ สุขยตีติ สุขา; ทุกฺขยตีติ ทุกฺขา; เนว ทุกฺขยติ น สุขยตีติ อทุกฺขมสุขา เวทนา”ติ^๕อาทิ วิย; อิมานิ ฉ พฺยญฺชนปทานิ.

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) ๘.จตุปทวิภาค

๘-จตุปทวิภาค

——————

นามปท

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ จตุนฺนนฺตุ วิภาชนํ.

วาโจคธปทานนฺตํ สุณาถ สุสมาหิตา.

ตตฺถ นามิกปทํ อาขฺยาตปทํ อุปสคฺคปทํ นิปาตปทนฺติ จตฺตาริ วาโจคธปทานิ นาม โหนฺติ. เอตสฺมิญฺหิ ปทจตุกฺเก ติปิฏเก วุตฺตานิ สพฺพานิ วิมุตฺติรสสาธกานิ^๑ วจนานิ โอภาสนฺติ. เอเตสุ จตูสุ นามิกปทนฺติ เอตฺถ–

เหฏฺฐา การกภาเวน ทสฺสิตานิ กฺริยํ ปติ.

ปทานิ สสมาสานิ ตทฺธิตานิ กิตานิ จ.

รูฬฺหีนามญฺจ ตํ สพฺพํ นามมิจฺเจว ภาสิตํ.

ตโต อาขฺยาติกํ วุตฺตํ ติกาลาทิสมายุตํ.

นามํ อาขฺยาติกญฺเจตํ ทุวิธํ สมุทีริตํ.

เอวํ สนฺเตปิ เอเตสุ นาเม กิญฺจิ วทามหํ.

ตตฺร นามนฺติ อตฺถาภิมุขํ นมตีติ นามํ; อตฺตนิ จ อตฺถํ นาเมตีติ นามํ; ฆฏปฏาทิโก โย โกจิ สทฺโท. โส หิ สยํ ฆฏปฏาทิอตฺถาภิมุขํ นมติ, อตฺเถ สติ ตทภิธานสฺส สมฺภวโต; ตํ ตํ อตฺถํ อตฺตนิ นาเมติ, อสติ อภิธาเน อตฺถาวโพธนสฺเสว อสมฺภวโต; ตญฺจ นามํ ทุวิธํ อนฺวตฺถรูฬฺหีวเสน. ตตฺถ–

เอกนฺเตเนว อนฺวตฺถํ “โลโก พุทฺโธ”ติอาทิกํ.

“เยวาปโน เตลปายี” อิจฺจาเทกนฺตรูฬฺหิกํ.

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) ๗.กิตกปฺป

๗-กิตกปฺป

——————

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ กิพฺพิธานํ หิตกฺกรํ.

โกสลฺลตฺถาย วิญฺญูนํ ปาฬิธมฺเม สุภาสิเต.

๑๑๐๖. กมฺมาทิมฺหิ ธาตุโต โณ.¹

กมฺมาทิมฺหิ ธาตุโต ณปจฺจโย โหติ. 

กมฺมํ กโรตีติ กมฺมกาโร; เอวํ มาลกาโร; กุมฺภกาโร อิจฺจาทิ.

๑๑๐๗. สญฺญายมนฺวาคโม.²

สญฺญายมภิเธยฺยายํ กมฺมาทิมฺหิ ธาตุโต อปจฺจโย โหติ; นามมฺหิ จ นุการาคโม โหติ. อรึ ทเมตีติ อรินฺทโม; เอวํ เวสฺสนฺตโร^๑ อิจฺจาทิ.

๑๑๐๘. ปุเร ททา จ อึ.³

ปุรสทฺเท อาทิมฺหิ ททอิจฺเจตาย ธาตุยา อการปจฺจโย โหติ; ปุรสทฺทสฺส อการสฺส อึ จ โหติ. ปุเร ทานํ ททาตีติ ปุรินฺทโท.^๒

๑๑๐๙. ณฺวุตฺวาวี วา สพฺพาหิ.⁴

สพฺพาหิ ธาตูหิ กมฺมาทิมฺหิ วา อกมฺมาทิมฺหิ วา อการณฺวุตุอาวี อิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ. ตํ กโรตีติ ตกฺกโร; หิตํ กโรตีติ หิตกฺกโร; วิเนติ เตน, ตสฺมึ วาติ วินโย.^๓ นิสฺสาย นํ วสตีติ นิสฺสโย. 

ณฺวุมฺหิ– รถํ กโรตีติ รถการโก.^๔ อนฺนํ ททาตีติ อนฺนทายโก, สตฺเต วิเนตีติ วินายโก.* กโรตีติ การโก. ททาตีติ ทายโก; เนตีติ นายโก. ตุมฺหิ– ตสฺส กตฺตา ตกฺกตฺตา; โภชนสฺส ทาตา โภชนทาตา; กโรตีติ กตฺตา; สรตีติ สริตา. 

อาวิมฺหิ– ภยํ ปสฺสตีติ ภยปสฺสาวี อิจฺเจวมาทิ.

๑๑๑๐. วิสรุชปทาทีหิ โณ.¹

ปวิสตีติ ปเวโส. ชุรตีติ โรโค. อุปฺปชฺชตีติ อุปฺปาโท; ผุสตีติ ผสฺโส.^๑ อุจฺจตีติ โอโก; ภวตีติ ภาโว; อยตีติ อาโย; สมฺมา พุชฺฌตีติ สมฺโพโธ.

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) ๖.อาขฺยาตกปฺป

๖-อาขฺยาตกปฺป

——————

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ สทฺธมฺเม พุทฺธภาสิเต.

โกสลฺลตฺถาย โสตูนํ กปฺปมาขฺยาตสวฺหยํ.

ตตฺถ กฺริยํ อกฺขายตีติ อาขฺยาตํ, กฺริยาปทํ.

๘๖๕. ปุพฺพานิ วิภตฺตีนํ ฉ ปรสฺสปทานิ.¹

วตฺตมานาทีนํ วิภตฺตีนํ ยานิ ยานิ ปุพฺพกานิ ฉ ปทานิ; ตานิ ตานิ ปรสฺสปทานิ นาม. ติ อนฺติ; สิ ถ; มิ ม.

๘๖๖. ปรานิ อตฺตโนปทานิ.²  

เต อนฺเต; เส เวฺห; เอ เมฺห.

๘๖๗. เทฺว เทฺว ปฐมมชฺฌิมุตฺตมปุริสา.³

ติ อนฺติอิติ ปฐมปุริสา. สิ ถอิติ มชฺฌิมปุริสา. มิ มอิติ อุตฺตมปุริสา. ตถา เต อนฺเตอิติ ปฐมปุริสา. เส เวฺหอิติ มชฺฌิมปุริสา. เอ เมฺหอิติ อุตฺตมปุริสา. วตฺตมานวเสเนตํ วุตฺตํ. เสสาสุปิ อยํ นโย เนตพฺโพ.

๘๖๘. เอกาภิธาเน ปโร ปุริโส.⁴

โส จ ปจติ, ตฺวญฺจ ปจสิ, ตุมฺเห ปจถ. อถวา ตฺวญฺจ ปจสิ, โส จ ปจติ, ตุมฺเห ปจถ. โส จ ปจติ, ตฺวญฺจ ปจสิ, อหญฺจ ปจามิ, มยํ ปจาม. อถวา อหญฺจ ปจามิ, ตฺวญฺจ ปจสิ, โส จ ปจติ, มยํ ปจาม. เอวํ เสสาสุ วิภตฺตีสุ ปโร ปุริโส โยเชตพฺโพ. เอกาภิธาเนติ กิมตฺถํ ? “โส ปจติ, ตฺวํ ปจิสฺสสิ, อหํ ปจิ”นฺติ เอตฺถ ภินฺนกาลตฺตา “มยํ ปจิมฺหา”ติ น ภวตีติ ทสฺสนตฺถํ.

๘๖๙. นาเม ปยุชฺชมาเนปิ ตุลฺยาธิกรเณ ปฐโม.¹

โส คจฺฉติ; ปิสทฺเทน อปฺปยุชฺชมาเนปิ ภาสติ วา กโรติ วา.^๑ 

ตุลฺยาธิกรเณติ กึ ? 

เตน หญฺญเส ตฺวํ เทวทตฺเตน.

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) ๕.ตทฺธิตกปฺป

๕-ตทฺธิตกปฺป

——————

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ; โสตารานํ หิตาวหํ.

ตทฺธิตสวฺหยํ กปฺปํ; ตํ สุณาถ สมาหิตา.

ตทฺธิตนฺติ อปจฺจาทิอตฺเถสุ ปวตฺตานํ ณาทิปจฺจยานํ นามํ. ปริกปฺปาทิวเสน นิปฺผาเทตพฺพสฺส วิธิโนปิ นามํ. เอวญฺหิ สติ ปุริโส จ ปุริโส จ ปุริสาติ จ, ทส จ ทส จ วีสตีติ จ, จตูหิ อธิกา ทส จุทฺทสาติ จ, อฑฺเฒน จตุตฺโถ อฑฺฒุฑฺโฒติ จ อาทีนิ ปจฺจยรหิตปทานิปิ ตทฺธิตปทานีติ คเหตพฺพานิ โหนฺติ, นาญฺญถา. 

เกจิ ปน “ตทฺธิตนฺติ ณาทิปจฺจยสฺเสว นามนฺติ คเหตฺวา ‘ปุริสา’ติ กเตกเสสปทํ ปจฺจยรหิตตฺตา น ตทฺธิตปทํ สุทฺธนามปทํเยวา”ติ วทนฺติ ตํ น คเหตพฺพํ, ปจฺจย-รหิตสฺสาปิ สโต ปริกปฺปวเสนาปิ อตฺถสฺส คเหตพฺพตฺตา. 

ปุริสาติ ปทสฺส หิ พหุปุริสวาจกตฺตํ ญาเปตุํ ปุริโส จ ปุริโส จ ปุริสาติ เอกเสสํ ปริกปฺเปตฺวา เอกเสสญฺจ กตฺวา พหุวจนนฺตตา กตา; เอโส วิธิ “ตทฺธิต”นฺติ วุจฺจติ. อยญฺจ วิธิ อนิยโม. เอวญฺหิ ปริกปฺปํ อกตฺวา “ปูเรนฺตีติ ปุริสา”ติ คหเณ ตํ ปทํ อิสปจฺจยปรตฺตา กิตนฺตํ นาม ภวติ; ตเทว ปทํ “ปุริ เสนฺตีติ ปุริสา”ติ คหเณ อุปปทสมาสํ ภวติ; อิติ อธิปฺปายนฺตเรน “ปุริสา”ติ ปทสฺส พหุปุริสวาจกตฺตํ ญาเปตุํ พุทฺธิยา ปริกปฺเปตฺวา กเตกเสสํ “ปุริสา”ติ ปทํ ตทฺธิตํเยว ภวติ, น สุทฺธนามํ. ตสฺมา ตทฺธิตนฺติ อปจฺจาทิอตฺเถสุ ปวตฺตานํ ณาทิปจฺจยานํ นามํ ปริกปฺปาทิวเสน นิปฺผาเทตพฺพสฺส วิธิโนปิ นามํ; กปฺโป ปน ตทาธารตฺตา “ตทฺธิต”นฺติ ปวุจฺจติ. 

ตตฺรายํ วจนตฺโถ– ปจฺจยายตฺตตฺตา สทฺทตฺถาธิคมสฺส เตสํ อปจฺจาทิอตฺถานํ หิตํ อนุกูลนฺติ ตทฺธิตํ. โคตฺตาทิวาจกสทฺทโต วา ภวิตพฺพตฺตา เตสํ วสิฏฺฐสทฺทาทีนํ สทฺทคณานํ หิตํ อนุกูลนฺติ ตทฺธิตํ; ณาทิปจฺจโย. อถวา อตฺถาธิคมาย ปฏิปนฺนานํ ตทตฺถสาธกตฺตา เตสํ สวนุคฺคหณธารณาภิยุตฺตานํ กุลปุตฺตานํ หิตํ อนุกูลนฺติ ตทฺธิตํ; ณาทิปจฺจโย เจว ตตฺถ ตตฺถ เอกเสสโลปาเทสาทิกตฺตพฺพวิธิ จ.