๑๕. วิชาเป็นทรัพย์ที่เลิศ

๑๕. วิชาเป็นทรัพย์ที่เลิศ

สพฺพทพฺเพสุ วิชฺเชว, ทพฺพมาหุ อนุตฺตรํ;

อหารตฺตา อนคฺฆตฺตา, อกฺขยตฺตา จ สพฺพทาฯ

„บรรดาทรัพย์สมบัติทั้งปวง 

นักปราชญ์กล่าวว่าทรัพย์คือวิชาแลเป็นของเลิศ

เพราะโจรขโมยไปไม่ได้ เพราะเป็นสิ่งตีค่าไม่ได้

และเพราะเป็นสิ่งไม่รู้จักสิ้นไป ในกาลทั้งปวง.“

(กวิทัปปณนีติ, หมวดบัณฑิต, ๑๕)

..

ศัพท์น่ารู้ :

สพฺพทพฺเพสุ (ในทรัพย์สมบัติทั้งหลายปวง ท.) สพฺพ (ทั้ปวง, ทั้งหมด)+ทพฺพ (ความสามารถ, ฉลาด, ต้นไม้, วัสดุ, ทรัพย์สมบัติ) > สพฺพทพฺพ+สุ

วิชฺเชว ตัดบทเป็น วิชฺชํ+เอว (ซึ่งวิชานั่นเทียว, คือวิชานั่นเทียว) 

ทพฺพมาหุ ตัดบทเป็น ทพฺพํ (+อาหุ (ซึ่งทัพพะ, ทรัพย์สมบัติ+ย่อมกล่าว, กล่าวแล้ว) อาหุ  พหูพจน์ (และ อาห เอกพจน์) เป็นได้สองหมวดวิภัตติ มาจาก √พฺรู+อ+อนฺติ วัตตมานาวิภัตติ หรือ √พฺรู+อุ ปโรกฺขาวิภัตติ เป็นหมวดภูวาทิคณธาตุ. (ส่วน อาห = √พฺรู+อ+ติ วัตตมานา. หรือ √พฺรู+อ ปโรกขา.).

อนุตฺตรํ (ไม่มีผู้ยิ่งกว่า, เยี่ยม, เลิศ) น+อุตฺตร > อนุตฺตร+อํ 

อหารตฺตา (เพราะเป็นสิ่งที่ลักไม่ได้) หาร, อวหาร (ของนำไปได้, ที่ขโมยไปได้) อหาร (นำไปไม่ได้) อหาร+ตฺต ปัจจัยในภาวตัทธิต > อหารตฺต+สฺมา. วิ. หารสฺส ภาโว หารตฺตา (ความเป็นแห่งของขโมยได้ ชื่อว่า หารัตตา. น หารตฺตา อหารตฺตา (เป็นของขโมยได้ หามิได้ ชื่อว่า อหารัตตา) แม้อีกสองศัพท์ที่เหลือก็ควรเทียบเคียงโดยนัยนี้เถิด.

อนคฺฆตฺตา, (เพราะเป็นของตีราคาไม่ได้) น+อคฺฆ > อนคฺฆ+ตฺต > อนคฺฆตฺต+สฺมา

อกฺขยตฺตา จ (และเพราะเป็นของไม่รู้จักหมดสิ้นไป) น+ขย > อกฺขย+ตฺต > อกฺขยตฺต+สฺมา

สพฺพทา (ในกาลทั้งปวง, ทุกเมื่อ, ทุกเวลา) สพฺพ+ทา สัพพนาม/นิบาต

..