๒๖๘.๒ การยืนที่สมควร

๒๖๘.๒ การยืนที่สมควร

ข)

น ปจฺฉโต น ปุรโต, นาปิ อาสนฺนทูรโต;

น กจฺเฉ โนปิ ปฏิวาเต, น จาปิ โอณตุณฺณเต;

อิเม โทเส วิวชฺเชตฺวา, เอกมนฺตํ ฐิตา อหุ.

“ราชเสวกผู้ฉลาด เพราะเว้นโทษ ๘ ประการเหล่านี้ คือ

ไม่ยืนข้างหลัง ๑ ไม่ยืนข้างหน้า ๑ ไม่ยืนใกล้เกินไป ๑ 

ไม่ยืนไกลเกินไป ๑ ไม่ยืนคับแคบ ๑ ไม่ยืนเหนือลม ๑ 

ไม่ยืนที่ลุ่ม ๑ และไม่ยืนที่สูง ๑ จึงชื่อว่า เป็นผู้ยืน ณ ที่เหมาะสม.”

(กวิทปฺปณนีติ ๒๖๘)

…..

ศัพท์น่ารู้ :

ข)

น ปจฺฉโต: (มิใช่ข้างหลัง) ปจฺฉ+โต 

น ปุรโต: (ไม่ใช่ข้างหน้า) ปุร+โต

นาปิ: (แม้หามิได้, ก็ไม่ใช่) น+อปิ สมูหนิบาต 

อาสนฺนทูรโต: (ที่ใกล้และที่ไกล) อาสนฺนทูร+โต, อาสนฺน (ใกล้, ชิด,), ทูร (ไกล, ห่าง)

น กจฺเฉ: (ที่คับแคบ?) กจฺฉ+สฺมึ 

โนปิ: (แม้หามิได้, ก็ไม่ใช่) น+อปิ สมูหนิบาต 

ปฏิวาเต: (ที่ทวนลม, เหนือลม) ปฏิวาต+สฺมึ 

น: (ไม่, หามิได้) และ โน รวมทั้ง ๖ ศัพท์ เป็นนิบาตบอกปฏิเสธ 

จาปิ: (และแม้, แม้ด้วย) สมูหนิบาต 

โอณตุณฺณเต: (ที่ลุ่มและที่สูง, ที่ต่ำและที่เนิน) โอณตุณฺณต+สฺมึ, โอณต (ลุ่ม, ต่ำ, ยุบลง), อุณฺณต (สูง, เนิน, ฟูขึ้น, พองขึ้น)

อิเม: (เหล่านี้) อิม+โย สัพพนาม

โทเส: (โทษ) โทส+โย 

วิวชฺเชตฺวา: (เว้น, ละเว้น, หลีกเว้น, งดเว้น) วิ+วชฺช+อิ+ตฺวา

เอกมนฺตํ: (ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง, ที่สุดข้างหนึ่ง, ที่เหมาะสม) เอกมนฺต+อํ 

ฐิตา: (ยืนอยู่, ยืนแล้ว) ฐิต+โย, ฐิต มาจาก ฐา+ต แปลงสระที่สุดเป็น อิ ด้วยสูตรว่า ฐาปานมิอี จ. (รู ๖๒๐)  

อหุ: (เป็นแล้ว, ได้เป็นแล้ว) อ+หู+อี อัชชตนีวิภัตติ ลบ อี วิภัตติ ด้วยมหาสูตร กฺวจิ ธาตุ ฯ. (รู ๔๘๘) ทำรัสสะ สำเร็จรูปเป็น อหุ, ปฐมบุรุษ เอกวจนะ, แต่ถ้า เป็น อหุํ (อ+หู+อุํ) ก็จะเข้ากับ ฐิตา ได้พอดี เพราะเป็นพหูพจน์เหมือนกัน ตรงนี้ต้องขอฝากให้ท่านผู้รู้และนักศีกษาได้นำไปพิจารณาต่อไป.

..