๕๗. ผู้มิใช่บัณฑิต

๕๗. ผู้มิใช่บัณฑิต

สเฐน มิตฺตํ กลุเสน ธมฺมํ,

ปโรปตาเปน สมิทฺธิภาวํ;

สุเขน วิชฺชํ ผรุเสน นารึ,

อิจฺฉนฺติ เย เต น เจว ปณฺฑิตา.

ชนเหล่าใดอยากมีมิตรด้วยการโอ้อวด ๑

อยากมีธรรมด้วยการทำชั่ว ๑

อยากมีความสำเร็จด้วยเบียดเบียนคนอื่น ๑

อยากมีวิชาด้วยความมักง่าย ๑ และ

อยากมีภริยาด้วยความหยาบคาย ๑

ชนเหล่านั้นไม่ชื่อว่าเป็นบัณฑิตเลย.

(ธรรมนีติ ปัญญากถา ๕๗, มหารหนีติ ๑๑๒)

--

ศัพท์น่ารู้ :

สเฐน (ฉ้อฉล, ปลอม, โอ้อวด) สฐ+นา 

มิตฺตํ (มิตร, เพื่อน) มิตฺต+อํ 

กลุเสน (บาป, ความไม่บริสุทธิ์; ขุ่น, สกปรก, ไม่สะอาด) กลุส+นา  

ธมฺมํ (ธรรมะ, ความดี) ธมฺม+อํ

ปโรปตาเปน (ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อน) ปร+ปตาป > ปโรปตาป+นา ลง โอ อาคมได้บ้าง § กฺวจิ โอ พฺยญฺชเน. (รู ๔๗)

สมิทฺธิภาวํ (ความสำเร็จ, สมิทธิภาวะ, สมิทธิภาพ) สมิทฺธิ+ภาว > สมิทฺธิภาว+อํ

สุเขน (ความสุข, ความสบาย, มักง่าย, สะเพร่า) สุข+นา 

วิชฺชํ (วิชา, ความรู้) วิชฺชา+อํ 

ผรุเสน (หยาบคาย, กล้าแข็ง, ดุร้าย) ผรุส+นา 

นารึ (นารี, สตรี, ผู้หญิง) นารี+อํ

อิจฺฉนฺติ (ปรารถนา, ต้องการ) √อิสุ+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ. แปลงที่สุดธาตุเป็น จฺฉ ได้บ้าง § อิสุยมูนมนฺโต จฺโฉ วา. (รู ๔๗๖)

เย (เหล่าใด) ย+โย สัพพนาม 

เต (เหล่านั้น) ต+โย สัพพนาม 

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ 

เจว (ก็นั่นเทียว) นิบาต 

ปณฺฑิตา (เหล่าบัณฑิต, ผู้มีปัญญา) ปณฺฑิต+โย.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ชนเหล่าใด ต้องการเป็นมิตรโดยวิธีอวดตัว 

ต้องการธรรมโดยวิธีลามก ต้องการความ

สำเร็จประโยชน์โดยวิธีให้ผู้อื่นเดือนร้อน 

ต้องการวิชาโดยวิธีสะเพร่า ต้องการนางสาว

ด้วยวิธีหยาบคาย ชนเหล่านั้นไม่เป็นบัณฑิตเสียเลย.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

คนเหล่าใด แสวงหามิตรด้วยวิธีอวดตัว

แสวงหาความเป็นธรรมด้วยวิธีอันลามก

แสวงหาความสำเร็จด้วยวิธีเบียดเบียนคนอื่น

แสวงหาวิชาความรู้ด้วยวิธีสะเพร่า 

และแสวงหญิงสาวด้วยวิธีอันหยาบคาย

ผู้นั้นเป็นบัณฑิตไม่ได้เลย.

ปญฺญากถา นิฏฺฐิตา 

จบปัญญากถา