๑๔๑. ถึงมีชีวิตก็เหมือนตายแล้ว ๕

๑๔๑. ถึงมีชีวิตก็เหมือนตายแล้ว ๕

ชีวนฺตาปิ มตา ปญฺจ, พฺยาเสน ปริกิตฺติตา;

ทุกฺขิโต พฺยาธิโต มูฬฺโห, อิณวา นิตฺยเสวโกฯ

„คน ๕ จำพวกแม้เป็นอยู่ก็เหมือนตายแล้ว

ซึ่งท่านพยาสะกล่าวไว้ คือ คนมีทุกข์ ๑ คนขี้โรค ๑

คนกระจอก (ขาเขยก)๑ คนมีหนี้ท่วมตัว ๑ และ

คนเป็นข้าเฝ้าประจำ ๑.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๔๑, ธัมมนีติ ๓๒๙, กวิทัปปณนีติ ๓๒๕)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ชีวนฺโตปิ = ชีวนฺโต+อปิ (แม้เป็นอยู่) √ชีว+อ+อนฺต > ชีวนฺต+โย

มตา (ตายแล้ว) มต+โย

ปญฺจ (ห้า) ปญฺจ+โย, ในเพราะ โย วิภัตติ แปลงสระที่สุดแห่งสังขยาทั้งสามลิงค์ตั้งแต่ ๕ ถึง ๑๘ เป็น อ  ด้วยสูตรว่า ปญฺจาทีนมกาโร. (รู ๒๕๑)

พฺยาเสน (ท่านพฺยาส) พฺยาส+นา,​ ถ้า พฺยสน นป. แปลว่า ความฉิบหาย, ความวอดวาย, ความโชคร้าย.

ปริกิตฺติตา (อัน...ประกาศแล้ว, ถูกกล่าวไว้แล้ว) ปริ+√กิตฺต+อิ+ต > ปริกิตฺติต+โย

ทุกฺขิโต (คนมีทุกข์, ถูกทุกข์ครอบงำ) ทุกฺขิต+สิ

พฺยาธิโต (คนเป็นโรค, เจ็บป่วย) พฺยาธิต+สิ

มูฬฺโห (คนหลง, คนจนจำไม่ได้แล้ว) มูฬฺห+สิ ในธัมมนีติ เป็น ปกฺโข (คนกระจอก, คนขาเขยก) ปกฺข+สิ

อิณวา (คนมีหนี้, เป็นหนี้) อิณ+วนฺตุ ปัจจัยในตทัสสัตถิตัทธิต > อิณวนฺตุ+สิ วิ. 

นิตฺยเสวโก (ข้าเฝ้าประจำ, ราชเสวกคนสนิท) นิตฺย+เสวก > นิตฺยเสวก+สิ

..