๑๔๒. บัณฑิตผู้ไม่กลัวภัย

๑๔๒. บัณฑิตผู้ไม่กลัวภัย

อนาคตํ ภยํ ทิสฺวา, ทูรโต ปริวชฺชเย;

อาคตญฺจ ภยํ ทิสฺวา, อภีโต โหติ ปณฺฑิโตฯ

 „ผู้มีปัญญา เห็นภัยในอนาคต

ย่อมหลีกเว้นได้ แต่ที่ไกล,

และขณะที่เห็นภัยในปัจจุบัน 

ย่อมเป็นผู้ไม่สะดุ้งกลัว.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๔๒, ธัมมนีติ ๒๙, กวิทัปปณนีติ ๑๓๕)

..

ศัพท์น่ารู้ :

อนาคตํ (อนาคต, ที่ยังมาไม่ถึง) น+อาคต > อนาคต+อํ 

ภยํ (ภัย, ความกลัว) ภย+อํ 

ทิสฺวา (เห็นแล้ว, เพราะเห็น) √ทิส+ตฺวา+สิ, ลง ตฺวา ปัจจัย ด้วยสูตรว่า “ปุพฺพกาเลกตฺตุกานํ ตุน-ตฺวาน-ตฺวา วา.“ (รู ๖๔๐) = √ทิส+ตฺวา, แปลง ตฺวา เป็น สฺวาน, สฺวา และลบที่สุดธาตุ ด้วยสูตรว่า “ทิสา สฺวานสฺวานฺตโลโป จ. (รู ๖๔๔) = ทิ+สฺวา, ลง สิ วิภัตติ ด้วยสูตรว่า “สิ โย, อํ โย, ฯ. (รู ๖๓) = ทิ+สฺวา+สิ, ลบ สิ ด้วยสูตรว่า สพฺพาสมาวุโสปสคฺคนิปาตาทีหิ จ. (รู ๒๘๒) ทิ+สฺวา, รวมสำเร็จรูป = ทิสฺวา 

ทูรโต (แต่ที่ไกล) ทูร+โต, ลง โต ปัจจัยในอรรถปัญจมีวิภัตติได้บ้าง § กฺวจิ โต ปญฺจมฺยตฺเถ. (รู ๒๖๐)

ปริวชฺชเย (เว้นรอบ) ปริ+√วชฺช+ณย+เอยฺย จุราทิ. กัตตุ.

อาคตญฺจ ตัดบทเป็น อาคตํ+จ (ที่มาถึงแล้ว, ปัจจุบัน + ด้วย, และ) อา+คมุ+ต > อาคต+อํ, จ ศัพท์ เป็น นิบาตบท (เรียกสั้นว่า นิบาต,​ อัพยยศัพท์. บทในภาษาบาฬี ว่าโดยสรุป มี ๔ คือ นามบท ๑ อาขยาตบท ๑ อุปสัคคบท ๑ และ นิบาตบท ๑) 

อภีโต (ผู้ไม่กลัว, ไม่สะดุ้ง) น+ภีต > อภีต+สิ

โหติ (ย่อมเป็น) √หู+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

ปณฺฑิโต (บัณฑิต, ผู้ฉลาด,​ นักปราชญ์,​ ผู้มีปัญญา) ปณฺฑิต+สิ

..