๑๔๖. คนเบากว่านุ่น

๑๔๖. คนเบากว่านุ่น

ตูลํ สลฺลหุกํ โลเก, ตโต จาปลฺลชาติโก;

ตโต วุฑฺฒมโนวาโท, ปมตฺโต พุทฺธสาสเนฯ

„นุ่นเป็นสิ่งที่เบาที่สุดในโลก,

เบากว่านุ่นนั้น คือคนกลับกลอก

ที่เบากว่านั้น คือคนไม่ฟังคำคนเฒ่าคนแก่

ยิ่งกว่านั้น คือคนที่ประมาทในพระพุทธศาสนา.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๔๖, ธัมมนีติ ๑๓, มหารหนีติ ๑๔, กวิทัปปณนีติ ๔๗)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ตุล, ตูลํ (นุ่น, ฝ้าย, สำลี) นป. ตูล+สิ หลังศัพท์นปุงสกลิงค์ อการันต์ให้แปลง สิ เป็น อํ ได้แน่นอน ด้วยสูตรว่า สึ. (รู ๑๙๕), ตุลา อิต. แปลว่า ตาชั่ง, ส่วน ตูล นป. แปลว่า นุ่น, ฝ้าย, สำลี.

สลฺลหุกํ (ที่เบาสุดๆ, เบาอย่างแท้จริง) สํ+ลหุก = สลฺลหุก+สิ 

โลเก (ในโลก) โลก+สฺมึ แปลง สฺมึ เป็น เอ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สฺมาสฺมีนํ วา. (รู ๙๐)

ตโต (กว่านั้น) ต+โต ปัจจัย 

จปลชาติโก (ที่มีชาติรวนเร, -กลับกลอก, -กวัดแกร่ง, -หวั่นไหว, -คลอนแคลน) จปล-ชาติก > จปลชาติก+สิ

วุฑฺฒมโนวาโท (คนไม่เชื่อฟังคำสอนของผู้เฒ่า) วุฑฺฒํ+อโนวาโท, ธัมมนีติ เป็น วุฑฺฒานโนวาโท, มหารหนีติ เป็น โนวาทิโก, กวิทัปปณนีติ เป็น โนสาวโก. 

ปมตฺโต (ผู้ประมาทแล้ว) ป+มท+ต > ปมตฺต+สิ

พุทฺธสาสเน (ในคำสอนของพระพุทธเจ้า, ในพระพุทธศาสนา) พุทฺธ+สาสน > พุทฺธสาสน+สฺมึ, 

ส่วนในคัมภีร์นีติอื่น บาทคาถานี้ เป็น ยติธมฺเม ปมาทโก ก็มี ยติ ธมฺเม ปมาทโก ก็มี (ผู้ประมาทในธรรมของผู้สำรวมอินทรีย์, -พระภิกษุ, -นักพรต) แต่ถ้าเขียนแยกว่า ยติ ธมฺมปมาทโก หรือ ยติ ธมฺเม ปมาทโก ก็อาจแปลได้ว่า พระภิกษุผู้ประมาทในธรรม.

..