๑๔๕. หลักการทำงาน

๑๔๕. หลักการทำงาน

น หิ โกจิ กเต กิจฺเจ, กตฺตารํ สมุเปกฺขเต;

ตสฺมา สพฺพานิ กิจฺจานิ, สาวเสเสน การเยฯ

„เมื่อกิจที่ควรทำทำเสร็จแล้ว

ไม่มีใครจะมาสนใจคนทำดอก

เพราะฉะนั้น บุคคลพึงจัดการ

งานทุกอย่างอย่าให้คั่งค้างเลย.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๔๕, ธัมมนีติ ๒๐๔, มหารหนีติ ๒๔๗)

..

ศัพท์น่ารู้ :

น (ไม่, หามิได้) นิบาต 

หิ (จริงแท้, จริงอยู่) นิบาต 

โกจิ (ใคร, บางคน) กึ > ก+สิ = โก, โก+จิ = โกจิ.

กเต (ถูกทำแล้ว, ทำเสร็จแล้ว) กร+ต > กต+สฺมึ

กิจฺเจ (สิ่งที่ควรทำ,​ กิจ) √กร+ริจฺจ > กิจฺจ+สฺมี (ริจฺจ เป็นกิจจปัจจัยในกิตก์ ๑ ใน ๕ ตัว คือ ตพฺพ, ณฺย, อนีย, เตยฺย, ริจฺจ)

กตฺตารํ (ผู้กระทำ, คนที่ทำ) √กร+ตุ > กตฺตุ+อํ,  วิ. อกาสิ กโรติ กริสฺสตีติ กตฺตา หรือวิเคราะห์สั้น ๆ ว่า กโรตีติ กตฺตา. (ผู้ทำ ชื่อว่า กัตตา) เป็นกัตตุรูป กัตตุสาธนะ. เพราะ ตุ ปัจจัย ให้แปลง ร เป็น ต § กรสฺส จ ตตฺตํ ตุสฺมึ. (รู ๕๗๓)

สมเปกฺขเต (เหลียวมอง, เพ่งดู, ตรวจสอบ) สํ+อป+√อิกฺข+อ+เต ภูวาทิ. กัตตุ.  (ในโลกนีติ เป็น สมุเปกฺขเต สํ+อุป+√อิกฺข+อ+เต, ในมหารหนีติ เป็น สมฺมเปกฺขเต สมฺม+อป+√อิกฺข+อ+เต)

ตสฺมา (เหตุนั้น) ต+สฺมา สัพพนาม หรือ นิบาต ก็ได้

สพฺพานิ (ทั้งปวง) สพฺพ+โย สัพพนาม เป็นได้ ๓ ลิงค์ ในที่นี้เป็น วิเสสนะ (ศัพท์ขยาย) กมฺมานิ

กิจฺจานิ (การงาน, กรรม, ธุระ ท.) กร+รมฺม > กมฺม+โย นป. ในธัมมนีติ เป็น กมฺมานิ

สาวเสสานิ (เป็นไปกับความเหลือลง, ไม่ให้เหลือ, ไม่ให้คั่งค้าง) สาวเสส+โย

การเย (ให้ทำ, ให้ดำเนินการ, ให้จัดการ) √กร+ณย+เอยฺย สฺวาทิคณะ เหตุกัตตุวาจก

..