๒๑. พ่อแม่ที่เป็นศัตรูของลูก

๒๑. พ่อแม่ที่เป็นศัตรูของลูก

มาตา สตฺรุรุ ปิตา จ, พาลกาเล น สิกฺขิตา;

น โสภติ สภามชฺเฌ, หํสมชฺเฌ พโก ยถา.

มารดาและบิดา ชื่อว่า เป็นศัตรู,

เพราะไม่ให้บุตรได้ศึกษาในเวลาเยาว์วัย;

บุตรย่อมไม่สง่างามในท่ามกลางที่ประชุมชน,

ดุจนกกระยางอยู่ท่ามกลางฝูงหงษ์ ฉะนั้น.

(ธรรมนีติ สิปปกถา ๒๑, โลกนีติ ๑๘, กวิทัปปณนีติ ๖๔, จาณักยนีติ ๙)

--

ศัพท์น่ารู้ :

มาตา (มารดา, แม่) มาตุ+สิ, วิ. ธมฺเมน ปุตฺตํ มาเนตีติ มาตา (ผู้ย่อมบูชาบุตรโดยธรรม ชื่อว่า มารดา, แม่) มาน-ปูชายํ+ราตุ ปัจจัย (รู ๕๗๖).

สตฺรุรุ น่าจะเป็น สตฺรุ = สตฺตุ (ศัตรู, อมิตร) สตฺรุ+สิ. ในโลกนีติเป็น มาตา เวรี ปิตา สตฺรุ, ส่วนในกวิทัปปณนีติ เป็น มาตา สตฺตุ ปิตา เวรี,

ปิตา (บิดา, พ่อ) ปิตุ+สิ,  วิ. ปุตฺตํ ปาตีติ ปิตา (ผู้รักษาบุตร ชื่อว่า บิดา, พ่อ) ปา-รกฺขเณ+ริตุ ปัจจัย (รู ๕๗๕). 

พาลกาเล (ให้เวลายังเป็นเด็ก, ตอนที่ตัวยังเล็ก) พาล+กาล > พาลกาล+สฺมึ

น  (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

สิกฺขิตา (ศึกษาแล้ว, ให้ศึกษาแล้ว) √สิกฺข+อิ+ต > สิกฺขิต+โย, (ศัพท์นี้เดิมต้นฉบับเป็น สิกฺขิต ไม่บ่งว่าเป็นวิภัตติฝ่ายเอกพจน์หรือพหูพจน์ ผู้แปลเลยเติมให้เป็น สิกฺขิตา เหมือนในโลกนีติ)

โสภติ (งาม, สวย, สง่า, รุ่งเรือง) √สุภ-ทิตฺติยํ+อ+ติ, ภูวาทิ. กัตตุ.

สภามชฺเฌ (ท่ามกลางสภา,-ประชุม) สภา+มชฺฌ > สภามชฺฌ+สฺมึ

 

หํสมชฺเฌ (ท่ามกลางหมู่หงษ์) หํส+มชฺฌ > หํสมชฺฌ+สฺมึ

พโก (นกยาง) พก+สิ

ยถา (เหมือน) เป็นนิบาติบอกอุปมา

ส่วนในโลกนีติ (โลกนีติ ๑๘) มีข้อความต่างกันบ้าง ดังนี้

มาตา เวรี ปิตา สตฺรุ,

เกน พาเล น สิกฺขิตา;

สภามชฺเฌ น โสภนฺติ,

หํสมชฺเฌ พโก ยถาฯ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

มารดาและบิดาได้ชื่อว่าเป็นศัตรู 

เพราะเหตุที่ไม่ให้บุตรศึกษาแต่ในกาลเล็ก ๆ 

บุตรนั้นไม่สง่าผ่าเผยในกลางประชุม 

เสมือนนกยางเข้าฝูงหงส์.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

แม่กลายเป็นไพรี พ่อกลายเป็นศัตรู

เพราะไม่ให้ลูกเล่าเรียนแต่ยังเด็ก ๆ

ลูกจึงไม่สง่าผ่าเผยในที่ประชุม 

เหมือนนกยางในฝูงหงส์ ฉะนั้น.

--