๒๒. ความดีย่อมไปสู่คนดี

 

๒๒. ความดีย่อมไปสู่คนดี

คุโณ เสฎฺฐงฺคตํ ยาติ, น อุจฺเจ สยเน วเส;

ปาสาทสีขเร วาโส, กาโก กึ ครุโฬ สิยา.

ความดี ย่อมถึงคนผู้มีคุณอันประเสริฐ,

เขาพึงอยู่ในที่นอนอันสูง หามิได้

กาถึงอยู่บนยอดแห่งปราสาท

 พึงกลายเป็นครุฑได้อย่างไร.

(ธรรมนีติ สิปปกถา ๒๑, กวิทัปปณนีติ ๑๓๔)

--

ศัพท์น่ารู้ :

คุโณ (คุณ, ความดี, อานิสงส์) คุณ+สิ

เสฎฺฐงฺคตํ (ผู้มีคุณอันประเสริฐ) เสฏฺฐ+องฺคต, (หรือ : เสฏฺฐ+คต) > เสฏฺฐงฺคต+อํ 

ยาติ (ไป, ก้าวไป, ถึง) √ยา+อ+ติ, ภูวาทิ. กัตตุ.

 

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

อุจฺเจ (สูง) อุจฺจ+สฺมึ 

สยเน (ที่นอน) สยน+สฺมึ 

วเส (พึงอยู่) √วส+อ+เอยฺย, ภูวาทิ. กัตตุ.

ปาสาทสิขเร (ยอดแห่งปราสาท) ปาสาท+สิขร > ปาสาทสิขร+สฺมึ 

วาโส (การอยู่, ที่อยู่, เครื่องนุ่งห่ม, เครื่องหอม, น้ำหอม, ผ้า) วาส+สิ

 

กาโก (กา, นกกา) กาก+สิ 

กึ (หรือ, อย่างไร) 

ครุโฬ (ครุฑ, นกกระไน, นกหัวขวาน) ครุฬ+สิ 

สิยา (พึงเป็น) √อส+อ+เอยฺย, ภูวาทิ. กัตตุ. ลบอักษรต้นของ อส ธาตุได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สพฺพตฺถาสสฺสาทิโลโป จ. (รู ๔๙๖) = ส+อ+เอยฺย, แปลง เอยฺย เป็น อิยา ด้วยมหาสูตรว่า กฺวจิ ธาตุ ฯ. (รู ๔๘๘) = ส+อ+อิยา, แยก ลบ รวมสำเร็จรูปเป็น สิยา

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

คนพึ่งจะมีความดี แรกขยิบถึงองค์คุณอันประเสริฐ 

ยังไม่ควรจะอยู่บนที่นอนอันสูงเกินศักดิ์ 

กาก์อยู่บนยอดปราสาทจะเป็นครุฑทีเดียวหรือ.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

คนเพิ่งจะแรกมีดี ขยับขึ้นถึงคุณอันประเสริฐ

ยังไม่ควรจะอยู่ในตำแหน่งอันสูงศักดิ์

กาอยู่บนยอดปราสาท จะเป็นครุฑไปได้อย่างไร.

--