๒๔. คนโง่ชอบโอ้อวด

๒๔. คนโง่ชอบโอ้อวด

น โลเก โสภเต มุฬฺโห, เกวลตฺตปสํสโก;

อปิ สมฺปิหิโต กูเป, กตวิชฺโช ปกาสิโต.

คนโง่เขลา มักยกย่องตนเท่านั้น

ย่อมไม่สง่างามในโลก 

คนมีการศึกษา แม้ถูกปกปิดไว้ในหลุม,

ย่อมถูกเปิดเผยให้ปรากฏจนได้. 

(ธรรมนีติ  สิปปกถา ๒๔, มหารหนีติ ๘๔, กวิทัปปณนีติ ๓๓๒)

--

ศัพท์น่ารู้ :

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ 

โลเก (ในโลก) โลก+สฺมึ 

โสภเต (ย่อมงาม) √สุภ-ทิตฺติหึสาสุ+อ+เต ภูวาทิคณะ กัตตุวาจก 

มูฬฺโห (คนหลง, งมงาย, โง่เขลา) √มุห-เวจิตฺเต+ต > มูฬฺห+สิ, วิ. อมุยฺหีติ มูฬฺโห. (คนหลง ชื่อว่า มูฬหะ) แปลง ต เป็น ห แปลง ห เป็น ล (ฬ) § หนฺเตหิ โห หสฺส โล วา อทหนหานํ. (รู ๖๒๑) ทีฆะอุเป็นอู § กฺวจิ ธาตุ ฯ. (รู ๔๘๘). 

เกวลตฺตปสํสโก (คนยกย่อง-, ชมเชย-, สรรเสริญตนเท่านั้น) เกวล+อตฺต+ปสํสก > เกวลตฺตปสํสก+สิ, เกวล (ล้วนๆ, ทั้งดุ้น, ทั้งเพ, ฝ่ายเดียว), อตฺต (ตน, ตัวเอง), ปสํสก (ยกย่อง, สรรเสริญ, ชมเชย)

อปิ (แม้) อุปสัคในอรรถติเตียน(ครเห) หรือ ยกย่อง (สมฺภาวนายํ) เป็นต้น.

สมฺปิหิโต (ถูกปิดไว้, ถูกครอบไว้) สํ+อปิ+√ธา+อิ+ต > สมฺปิหิต+สิ, วิ. สมฺปิธียีติ สมฺปิหิโต (สิ่งที่ถูกปิดไว้ ชื่อว่า สัมปิหิตะ) ธา ธาตุที่มี อปิ อุปสัคเป็นบทหน้า มีอรรถว่า ปิด, ครอบไว้. ลบ อ ของ อปิ & เตสุ วุทฺธิ ฯ. (๓๗๐), แปลง ธ เป็น ห และรัสสะ § กฺวจิ ธาตุ ฯ. (๔๘๘)

กูเป (หลุม, บ่อ) กูป+สฺมึ

 

กตวิชฺโช (ผู้มีวิชาอันตนกระทำแล้ว, คนได้เรียนแล้ว, คนมีความรู้แล้ว, คนเรียนจบแล้ว) กต+วิชฺช > กตวิชฺช+สิ วิ. กตา วิชฺชา เยนาติ กตวิชฺโช (ผู้ที่ได้เรียนวิชาแล้ว ชื่อว่า กตวิชชะ) ตติยาพหุพพี.

ปกาสเต (ย่อมประกาศ, ปรากฏ, ชี้แจง, ป่าวร้อง, โฆษณา, แสดง, อวดอ้าง) ป+√กาส-ปกาสเน+อ+เต ภูวาทิคณะ กัตตุวาจก

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

คนโง่ดีแต่ยกตัวเท่านั้น ไม่มีสง่าในโลกเลย 

คนมีวิชาทำอะไร ๆ ได้ ถึงจะจมอยู่ในหลุม 

ก็ยังปรากฏ [มีคนนับถือลือชื่อเสียง].

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

คนโง่ไม่มีสง่าในโลกเลย 

ดีแต่ยกตัวเท่านั้น

คนมีวิชาความรู้ดี ถึงใครจะหมกไว้ในหลุม

ก็ต้องปรากฏจนได้.

--