๒๕. ตำรา : ดาบสองคม

๒๕. ตำรา : ดาบสองคม

มทนฺตทมนํ สตฺถํ, ขลานํ กุรุเต มทํ;

จกฺขุสงฺขารกํ เตชํ, อุลูกานมิวนฺธกํ.

ตำราเป็นเครื่องมือฝึกคนมัวเมาก็ได้

ทำความมัวเมาให้คนพาลทั้งหลายก็ได้

ตำราเป็นดุจแสงสว่างช่วยให้จักษุเห็นได้ชัด

แต่เป็นประดุจความมืดแก่นกแสกทั้งหลาย.

(ธรรมนีติ สิปปกถา ๒๕, มหารหนีติ ๘๕, กวิทัปปณนีติ ๑๗๓)

--

ศัพท์น่ารู้ :

มทนฺตทมนํ (การฝึกคนมัวเมา) มทนฺต+ทมน > มทนฺตทมน+สิ

สตฺถํ (ศาสตร์, ตำรา, เกวียน, กองเกวียน, ศัตรา, หอก, มีด) สตฺถ+สิ นป. 

ขลานํ (แก่คนพาล ท.) ขล+นํ วิ. ขลตีติ ขโล (คนที่หวั่นไหว ชื่อว่า ขละ) มาจาก √ขล-จลเน+อ ปัจจัย คำว่า ขล หมายถึง ทุชฺชน (คนชั่ว), อสาธุ (คนไม่ดี), อสปฺปุริส (ไม่ใช่สัตบุรุษ) และ ปาปชน (คนบาป) ดูสัททนีติ ธาตุมาลา.

กุรุเต (ย่อมกระทำ) √กร+โอ+เต ตนาทิคณะ กัตตุวาจก

มทํ (ซึ่งความเมา, ความมัวเมา) มท+อํ

จกฺขุสงฺขารกํ (เป็นเครื่องปรุงแต่งจักษุ, ช่วยให้ตาเห็นชัดขึ้น) จกฺขุ+สงฺขารก > จกฺขุสงฺขารก+สิ 

เตชํ (เดช, อำนาจ, ความร้อน, ความรุ่งเรือง, ไฟ, แสง) เตช+สิ 

อุลูกานมิวนฺธกํ ตัดบทเป็น อุลูกานํ+อิว+อนฺธกํ, อุลูกานํ (แก่นกแสก, นกฮูก ท.) อุลูก+นํ, อิว (ดุจ, เพียงดัง) นิบาตบอกอุปมา. อนฺธกํ (ซึ่งความมืด, ความสับสน, โง่เขลา) อนฺธก+สิ 

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

คัมภีร์เป็นเครื่องฝึกคนมัวเมาได้ แต่ทำความ

เมาร้ายให้แก่คนพาล เสมือนหนึ่งไฟส่องสว่าง

ให้แก่จักษุ แต่กลับทำความมืดแก่นกแสก.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

ตำราช่วยคนให้หายโง่ได้

แต่ทำความเมาร้ายให้แก่คนพาล

เหมือนหนึ่งไฟส่องสว่างแก่คนตาดี

แต่กลับทำความมืดให้แก่นกเค้าแมว.

--