๓๒. ประโยชน์ ๒ อย่าง

๓๒. ประโยชน์ ๒ อย่าง

ทิฏฺเฐ ธมฺเม จ โย อตฺโถ, โย จตฺโถ สมฺปรายิโก;

อตฺถาภิสมยา ธีโร, ปณฺฑิโตติ ปวุจฺจติ.

เพราะบรรลุถึงประโยชน์ ๒ อย่าง คือ 

ประโยชน์ในปัจจุบัน  ๑  

ประโยชน์ในสัมปรายภพ ๑

ท่านผู้มีปัญญา เขาเรียกว่าเป็นบัณฑิต.

(ธรรมนีติ ปัญญากถา ๓๒, นรทักขทีปนี ๗๘, องฺ. ปญฺจก. ๒๒/๔๓, ขุ. อิติ. ๒๕/๒๐๑)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ทิฏฺเฐ ธมฺเม (ในธรรมอันตนเห็นแล้ว, ประโยชน์ในปัจจุบัน) เป็นศัพท์ที่นิยมใช้คู่กัน หมายถึง ปัจจุบัน, ชาตินี้. √ทิส+ต > ทิฏฺฐ+สฺมึ = ทิฏฺเฐ, √ธร+รมฺม > ธมฺม+สฺมึ = ธมฺเม.

จ (ด้วย, และ) นิบาต 

โย (ใด) ย+สิ สัพพนาม 

อตฺโถ (เนื้อความ, ประโยชน์, อรรถ) อตฺถ+สิ 

โย (ใด) ย+สิ สัพพนาม 

จตฺโถ ตัดบทเป็น จ+อตฺโถ 

สมฺปรายิโก (ที่เป็นไปในเบื้องหน้า, สัมปรายภพ, ชาติหน้า) สมฺปรายิก+สิ

อตฺถาภิสมยา (เพราะบรรลุประโยชน์, เพราะเข้าใจประโยชน์) อตฺถ+อภิสมย > อตฺถาภิสมย+สฺมา

ธีโร (ผู้มีปัญญา, ธีรชน, นักปราชญ์) ธีร+สิ 

ปณฺฑิโตติ ตัดบทเป็น ปณฺฑิโต+อิติ (ว่าบัณฑิต, ว่าผู้ฉลาด, ว่าผู้มีปัญญา) ปณฺฑิต+สิ, อิติ ศัพท์เป็นนิบาตใช้ในอรรถ...

ปวุจฺจติ (ถูกเรียก, ถูกขนานนาม, ถูกกล่าวขาน) ป+√วจ+ย+เต ภูวาทิ. กัมม.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ธีรชนท่านว่าเป็นบัณฑิต เพราะเข้าใจ

ประโยชน์ทั้งสอง คือประโยชน์ในปัจจุบัน 

แลประโยชน์ในเบื้องหน้า.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

ท่านที่รู้ประโยชน์ทั้งสอง คือ 

ประโยชน์โลกนี้ ๑  ประโยชนืโลกหน้า ๑

เป็นคนมีปัญญา ท่านว่าเป็นบัณฑิต.

--