๒๓๖. เพื่อนกันต้องรู้

 

๒๓๖. เพื่อนกันต้องรู้

เยนมิจฺฉติ สมฺพนฺธํ, เตน ตีณิ น การเย;

วิวาทมตฺถสมฺพนฺธํ, ปโรกฺเข ทารทสฺสนํ.

บุคคลไม่ควรทำกิจ ๓ อย่าง

กับเพื่อนที่ต้องการสนิทด้วยคือ

๑. แส่หาเรื่องทะเลาะกัน

๒. เกี่ยวข้องเพื่อผลประโยชน์

๓. เมียงมองเมียเพื่อนในที่ลับหลัง.

(ธรรมนีติ อกตกถา ๒๓๖, มหารหนีติ ๑๕๑)

--

ศัพท์น่ารู้ :

เยนมิจฺฉติ ตัดบทเป็น เยน (ด้วยผู้ใด)+ม อาคม+อิจฺฉติ (ต้องการ, ปรารถนา) √อิสุ+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. ส่วนให้มหารหนีติ ท่านแยกกันชัดเจน เป็น เยน อิจฺฉติ สมฺพนฺธํ,

สมฺพนฺธํ (สัมพันธ์, ผูกมิตร, ตีสนิท) สมฺพนฺธ+อํ 

เตน (ด้วยผู้นั้น, กับคนนั้น) ต+นา สัพพนาม

ตีณิ (๓, กิจ ๓ อย่าง) ติ+โย สังขยาสัพพนาม ในนปุงสกลิงค์ให้แปลง ติ กับ โย เป็น ตีณิ §ติจตุนฺนํ ติสฺโส-จตสฺโส,ตโย-จตฺตาโร,ตีณิ-จตฺตาริ. (รู ๒๓๐)

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

การเย (ให้ทำ, ให้จัดการ) √กร+ณย+เอยฺย ตนาทิ. เหตุกัตตุ.

วิวาทมตฺถสมฺพนฺธํ ตัดบทเป็น วิวาทํ (ทะเลาะ, วิวาทกัน) +อตฺถสมฺพนฺธํ (สัมพันธ์เพราะผลประโยชน์, สนิทกันเพื่อผลประโยชน์) อตฺถ+สมฺพนฺธ > อตฺถสมฺพนฺธ+อํ

ปโรกฺเข (ในที่ลับหลัง) ปโรกฺข+สฺมึ

ทารทสฺสนํ (การดูแลภรรยา, ฝากเมียให้เพื่อนดูแล) ทาร (ภรรยา, เมีย) + ทสฺสน (การเห็น, เฝ้าดู) > ทารทสฺสน+อํ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ต้องการสนิทกับผู้ใด ไม่พึงทำกิจ ๓ อย่างด้วย

ผู้นั้น คือทุ่มเถียงกัน ๑  ทำประโยชน์เกี่ยวกัน

เกินการ ๑  ดูภริยาลับหลังกัน ๑.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ต้องการสนิทกับผู้ใด

ก็ไม่ควรทำกิจ ๓ อย่างนี้คือ

๑. ชวนทะเลาะเบาะแว้ง

๒. ล่วงล้ำประโยชน์กัน

๓. เมียงเมียลับหลัง

--