๒๕๑. รูปร่างบอกนิสัย

๒๕๑. รูปร่างบอกนิสัย

อติทีโฆ มหามุฬฺโห, มชฺฌิโม จ วิจกฺขโณ;

วาสุเทวํ ปุเรกฺขิตฺวา, สพฺเพ วามนกา สฐา.

คนตัวใหญ่บึกบึน มักเป็นคนโง่เขลา

ส่วนคนรูปสมส่วน มักเป็นคนฉลาด

ส่วนคนเตี้ยชอบอ้างพระวาสุเทพ

แทบทุกคนมักเป็นคนโอ้อวด.

(ธรรมนีติ ญาตัพพกถา ๒๕๑, มหารหนีติ ๘๓)

--

ศัพท์น่ารู้ :

อติทีโฆ (ยาวมาก, คนตัวใหญ่, คนบึกบึน) อติ+ทีฆ > อติทีฆ+สิ

มหามุฬฺโห (เขลามาก, หลงมาก, โง่มาก, หลุ่มหลงมาก) มหนฺต+มุฬฺห > มหามุฬฺห+สิ

มชฺฌิโม (ปานกลาง, คนสมส่วน) มชฺฌิม+สิ

จ (ส่วน, แต่, และ, ด้วย) นิบาต

วิจกฺขโณ (คนมีปัญญา, คนเห็นแจ้งชัด) วิจกฺขณ+สิ

วาสุเทวํ (วาสุเทพ, พระนาราย) วาสุเทว+อํ

ปุเรกฺขิตฺวา (กระทำไว้ข้างหน้า) ปุเร+√กร+อิ+ตฺวา > ปุเรกฺขิตฺวา+สิ, หลังจาก ปุเร ศัพท์ แปลง กร ธาตุเป็น ข ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า ปุรสมุปปรีหิ กโรติสฺส ขขรา วา ตปฺปจฺจเยสุ จ. (รู ๕๘๒)

สพฺเพ (ทั้งปวง, ทั้งหมด, ทุกคน) สพฺพ+โย สัพพนาม

วามนกา  (คนแคระ, คนเตี้ยเกินขนาด) วามนก+โย

สฐา (ฉ้อฉล, ปลอม, โอ้อวด) สฐ+โย, ในมหารหนีติ เป็น สฏฺฐา

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

คนโง่มากเป็นคนเฉื่อยชาเกินนัก อันคนผู้รัก

ไตร่ตรองย่อมเป็นคนพอเหมาะ อันคนเตี้ยทั้งมวญ

หากทำท้าววาสุเทพให้เป็นเยี่ยงแล้ว จะต้องได้

รับสรรเสริญ.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

คนร่างสูงเกินไป ก็โง่มาก

คนร่างสันทัดเป็นคนเจ้าปัญญา

คนเตี้ยถึงยกพระวาสุเทพขึ้นคุ้มครอง

ก็ยังขี้โอ่.

--