๒๕๒. สำเนียงส่อภาษา..

๒๕๒. สำเนียงส่อภาษา..

อาจาโร กุลมกฺขาติ, เทสมกฺขติ ภาสิตํ;

สมฺภโว เปมมกฺขาติ, เทหมกฺขาติ โภชนํ.

ความประพฤติบอกสกุล

คำพูดจาบ่งบอกพื้นเพ

ชาติกำเนิดบอกถึงความรัก

ร่างกายบ่งบอกถึงการกิน.

(ธรรมนีติ ญาตัพพกถา ๒๕๒, มหารหนีติ ๒๒๐)

--

ศัพท์น่ารู้ :

อาจาโร (ความประพฤติ, การปฏิบัติ, มารยาท,​ อาจาระ) อาจาร+สิ

กุลมกฺขาติ ตัดบทเป็น กุลํ+อกฺขาติ (บอกสกุล)

เทสมกฺขติ ตัดบทเป็น เทสํ+อกฺขาติ (บอกประเทศ, -ที่อยู่), เทส+อํ = เทสํ (ซึ่งประเทศ, ที่อยู่)

ภาสิตํ (คำพูก, การกล่าว) ภาสิต+สิ

สมฺภโว (ความเกิด, ความเจริญ) สมฺภว+สิ

เปมมกฺขาติ ตัดบทเป็น เปมํ+อกฺขาติ (บอกความรัก)

เทหมกฺขาติ ตัดบทเป็น เทหํ+อกฺขาติ (บอกร่างกาย),  เทห+สิ = เทหํ (อ. ร่างกาย)

โภชนํ (อาหาร, การรับประทาน) โภชน+อํ

อกฺขาติ, อกฺขติ (กล่าว, บอก, ประกาศ) อา+√ขา+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. ในมหารหนีติ เป็น อาขฺยาติ แปลเหมือนกัน มาจาก อา+√ขฺยา+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. ทั้ง ขา, และ ขฺยา ธาตุ เป็นไปในอรระว่า กถน - การกล่าว.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

มารยาทย่อมส่อสกุล  คำพูดย่อมบ่งที่อยู่  การ

สมภพย่อมบ่งความรัก  อันการกินจักบ่งกาย.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

มารยาทส่อตระกูล

วาจาส่อถิ่น

กำเนิดส่อความรัก

ร่างกายส่อการกิน.

--