๒๖๒. ของคู่กัน

 ๒๖๒. ของคู่กัน

วตฺถหีนํ นลงฺการํ, ปติหีนา น นาริกา;

สิปฺปหีโน น ปุริโส, เธนุหีนํ น โภชนํ.

เครื่องประดับขาดผ้า ไม่งาม

นารีขาดสามี ไม่งาม

บุรุษไร้ศิลปะ ไม่สง่า

อาหารขาดนม ไม่อร่อย.

(ธรรมนีติ อลังการกถา ๒๖๒)

--

ศัพท์น่ารู้ :

วตฺถหีนํ (ที่เลวด้วยผ้า, ที่ขาดผ้า) วตฺถ+หีน > วตฺถหีน+สิ

นลงฺการํ ตัดบทเป็น น+อลงฺการํ (ไม่+เครื่องประดับ) โดยมาก อลงฺการ เป็นปุงลิงค์.

ปติหีนา (ผู้เลวด้วยสามี, ที่ขาดสามี, มีผัวที่เลวทราม) ปติ+หีน > ปติหีน+อา ปัจจัย-อิตถีลิงค์ > ปติหีนา+สิ

นาริกา (หญิง, นารี) นาริกา+สิ

สิปฺปหีโน (ที่เลวด้วยศิลปะ, ที่ขาดความรู้, ผู้ขาดศิลปะ) สิปฺป+หีน > สิปฺปหีน+สิ

ปุริโส (บุรุษ, ชาย) ปุริส+สิ

เธนุหีนํ (ที่เลวด้วยนม, ที่ขาดนม) เธนุ+หีน > เธนุหีน+สิ, เธนุ แปลว่า แม่โคนม, ในที่นี้หมายเอาน้ำนม

โภชนํ (อาหาร, โภชนะ) โภชน+สิ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

อันเครื่องประดับก็ยังไม่ว่างเว้นผ้า  

อันนางนารีก็ไม่ไร้ผัว  

อันชายดีก็ไม่ไร้ศิลป  

อันโภชนะอร่อยก็ไม่ไร้นมโค.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

เครื่องประดับก็ต้องไม่ไร้ผ้า

นารีก็ต้องไม่ไร้ผัว

ชาติชายก็ต้องไม่ศิลป์

ของกินมีรสก็ต้องไม่ไร้นมโค.

--