๓๑๕. ขยันไม่ประมาท

๓๑๕. ขยันไม่ประมาท

อุฎฺฐาตา กมฺมเธยฺเยสุ*, อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณ;

สุสํวิหิตกมฺมนฺโต, ส ราชวสตึ วเส.

ราชเสวกต้องขยันหมั่นเพียร 

ไม่ประมาทในการงานที่ควรจัดควรทำ

รู้พิจารณากิจกรรมให้สำเร็จด้วยดี 

ราชเสวกนั้น พึงอยู่ในราชสำนักได้.

(ธรรมนีติ ราชเสวกกถา ๓๑๕, ขุ. ชา ๒๘/๙๖๙ วิธุรชาดก)

--

ศัพท์น่ารู้ :

อุฎฺฐาตา (ผู้ลุกขึ้น, คนขยัน) อุ+√ฐา+ตุ > อุฏฺฐาตุ+สิ 

กมฺมเธยฺเยสุ (ในกรรมที่ตนพึงกระทำ, ในการงานที่จัดการแก่ตน ท.) กมฺม+เธยฺย > กมฺมเธยฺย+สุ (* เดิมเป็น กมฺมเจเรสุ ได้แก้ใหม่เป็น กมฺมเธยฺเยสุ ให้ตรงตามพระบาฬีทั้งฉบับฉัฏฐสังคายนาและสยามรัฐ)

อปฺปมตฺโต (ผู้ไม่ประมาท) น+ปมตฺต > อปฺปมตฺต+สิ

วิจกฺขโณ (ผู้มีปัญญาเห็นประจักษ์, มีปัญญาสอดส่องพิจารณา) วิจกฺขณ+สิ

สุสํวิหิตกมฺมนฺโต (ผู้มีการงานอันตนจัดการแล้วด้วยดี, ผู้จัดการงานให้สำเร็จด้วยดี, ผู้จัดการการงานอย่างมีระบบ)สุ+สํ+วิ > สุสํวิ+√ธา+อิ+ต > สุสํวิหิต+กมฺมนฺต > สุสํวิหิตกมฺมนฺต+สิ

ส ราชวสตึ วเส (เขาพึงอยู่ในราชสำนักได้)

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ผู้ใดหมั่นในการที่จำต้องสืบ ไม่ประมาท 

มีความคิดรอบคอบ ดูแลการงานถี่ถ้วน 

ผู้นั้น จึ่งอยู่ในราชสำนักได้.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

เป็นราชเสวก ต้องเป็นคนไม่ประมาท

ต้องสอดส่องในกิจการอันเป็นงานที่ตนจะต้องจัดต้องทำ

มีความเพียรความหมั่นไม่เกียจคร้าน

จัดกิจราชการให้ลุล่วงไปได้เป็นอย่างดี.

--