๓๒๖. ของหวาน ๓ อย่าง

๓๒๖. ของหวาน ๓ อย่าง

ปถพฺยา มธุรา ตีณิ, อุจฺฉุ นารี สุภาสิตํ;

อุจฺฉุนารี สุตปฺปนฺติ, น ตปฺปนฺติ สุภาสิตํ.

บนพื้นปฐพีมีของหวาน ๓ อย่าง คือ

อ้อย ๑ สาวน้อย ๑ และคำสุภาษิต ๑

อ้อยและสาวน้อย ย่อมทำให้เดือดร้อนได้

ส่วนคำสุภาษิต  ไม่ทำให้เดือดร้อนเลย.

(ธรรมนีติ ทุกาทิมิสสกกถา ๓๒๖)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ปถพฺยา (บนแผ่นดิน, ในปถพี) ปถวี+สฺมึ แปลง สฺมึ เป็น อา ด้วย จ ศัพท์ ในสูตรว่า อาทิโต โอ จ. (รู ๑๘๖)

มธุรา (ที่มีรสหวาน, ของหวาน) มธุ+ร ปัจจัยในตทัสสัตถิตัทธิต > มธุร+โย

ตีณิ (สาม) ติ+โย สังขยาสัพพนาม

อุจฺฉุ (อ้อย) อุจฺฉุ+สิ

นารี  (สาวน้อย, ผู้หญิง, นารี) นารี

สุภาสิตํ (คำที่กล่าวดีแล้ว, สุภาษิต) สุภาสิต+สิ

อุจฺฉุนารี (อ้อยและสาวน้อย) อุจฺฉุ+นารี > อุจฺฉุนารี+โย

สุตปฺปนฺติ (เผา, เร่าร้อน, เดือดร้อน) สุ+√ตป+ย+อนฺติ ทิวาทิ. กัตตุ. 

น (ไม่, หามิได้) นิบาต

ตปฺปนฺติ (เผา, เร่าร้อน, เดือดร้อน) √ตป+ย+อนฺติ ทิวาทิ. กัตตุ. ศัพท์นี้น่าจะเป็น ตปฺปติ เพราะประธานคือ สุภาสิตํ เป็นเอกพจน์

สุภาสิตํ (คำสุภาสิต) สุ+√ภาส+อิ+ต > สุภาสิต+สิ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ในแผ่นดินมีสิ่งหวานเย็นอยู่ ๓ คือ

อ้อย ๑ สาวน้อย ๑ คำสุภาษิต ๑ แต่

อ้อยและสาวน้อยยังเดือดร้อนได้ 

ส่วนคำสุภาษิตไม่เดือดร้อนเลย.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ในพื้นแผ่นดิน มีของหวานอยู่ ๓ อย่าง 

คือ อ้อย ๑ สาวน้อย ๑ คำสุภาษิต ๑

แต่อ้อยและของหวานยังเดือดร้อนได้

ส่วนคำสุภาษิตไม่เดือดร้อนเลย.

--