๔๑๑. จ,ภ,ก,ส-หัวใจคนดี

๔๑๑. จ,ภ,ก,ส-หัวใจคนดี

จช- ทุชฺชนสํสคฺคํ, ภช- สาธุสมาคมํ;

กร- ปุญฺญมโหรตฺตึ, สร- นิจฺจมนิจฺจตํ.

จช-จงละ การคลุกคลีกับคนชั่ว, 

ภช-จงคบหา สมาคมกับคนดี,

กร-จงทำบุญ ทั้งกลางวันกลางคืน,

สร-จงนึกถึง ความไม่เที่ยงเป็นนิตย์.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๔๑๑, กวิทปฺปณนีติ ๑๗๘, โลกนีติ ๔๒)

--

ศัพท์น่ารู้ : 

จช (จงสละ, เลิก) √จช+อ+หิ,  ภูวาทิ. กัตตุ. จช-จาเค ธาตุในอรรถว่าสละ หลัง อ ปัจจัย ให้ลบ หิ วิภัตติได้บ้าง ด้วยสูตรว่า หิ โลปํ วา. (รู. ๔๕๒)

ทุชฺชนสํสคฺคํ (ซึ่งการคลุกคลี, คละเคล้ากับคนชั่ว) ทุชฺชน+สํสคฺค > ทุชฺชนสํสคฺค+อํ

ภช (จงคบหา) √ภช+อ+หิ, ภูวาทิ. กัตตุ. ภช-เสวายํ ธาตุในอรรถว่าคบหา 

สาธุสมาคมํ (ซึ่งการสมาคมกับคนดี) สาธุ+สมาคม > สาธุสมาคม+อํ

กร (จงทำ, สร้าง) = √กร+โอ+หิ ตนาทิ. กัตตุ. (หรือ กร√+อ+หิ ภูวาทิ. กัตตุ) กร-กรเณ ธาตุในอรรถว่าทำ

ปุญฺญมโหรตฺตึ: = ปุญฺญํ+อโหรตฺตึ (ซึงบุญ, ความดี+สิ้นกลางวันและกลางคืน) ปุญฺญ+อํ, อโหรตฺติ+อํ, โดยมากเป็น อโหรตฺตํ 

สร (จงระลึก) √สร+อ+หิ, ภูวาทิ.​ กัตตุ. สร-คติจินฺตายํ ธาตุในอรรถไปและคิดคำนึง

นิจฺจมนิจฺจตํ ตัดบทเป็น นิจฺจํ+อนิจฺจตํ (ซึ่งความไม่เที่ยง, ไม่แน่นอน+เป็นนิจ, เป็นนิตย์) นิจฺจ+อํ, อนิจฺจตา+อํ

________________

ขอนำคำแปลและคำโคลงที่ไพเราะจากโลกนีติไตรพากย์ (พากย์โลกนีติ) ประกอบไว้เพื่อประโยชน์แก่การศึกษาให้ยิ่งขึ้นไป ดังนี้

จช ทุชฺชนสํสคฺคํ,

ภช สาธุสมาคมํ;

กร ปุญฺญมโหรตฺติํ,

สร นิจฺจมนิจฺจตํฯ

พึงละการคลุกคลีกับทุรชน

พึงนิยมการสมาคมกับสาธุชน

พึงทำความดีทั้งวันและทั้งคืน

พึงนึกถึงความผันแปรของโลกไว้เป็นนิตย์

จงนับสัตบุรุษรู้--บุญกรรม

จงละหลีกพาลอัน--—ชั่วร้าย

จงสร้างสืบบุญวัน--—ค่ำต่อ วายนา

จงนึกนิตย์ชีพคล้าย--—ดุจด้วยฟองชล.

______________

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

พึงละการคลุกคลีด้วยคนชั่ว 

จงคบหาสมาคมกับคนดี 

จงทำบุญทั้งกลางวันกลางคืน 

จงนึกถึงความไม่เที่ยงเป็นนิตย์.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ต้องละความคลุกคลีกับคนชั่ว

ต้องสมาคมกับคนดี

ต้องทำบุญทั้งกลางวันและกลางคืน

จงนึกถึงความเปลี่ยนแปลงไว้เป็นนิตย์ เทอญ.

--