๔๐๒. จะชั่วหรือดีก็เพราะกรรม

๔๐๒. จะชั่วหรือดีก็เพราะกรรม

น ชจฺจา* วสโล โหติ, น ชจฺจา โหติ พฺราหฺมโณ*;

กมฺมุนา วสโล โหติ, กมฺมุนา โหติ พฺราหฺมโณ.

บุคคลไม่เป็นคนถ่อยเพราะชาติ

ไม่เป็นพราหมณ์เพราะชาติ

แต่เป็นคนถ่อยเพราะกรรม

เป็นพราหมณ์เพราะการกระทำ.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๔๐๒, สุตตันตนีติ ๒๑-๒๒, ขุ. สุ. ๒๕/๓๐๖ วสลสูตร)

--

ศัพท์น่ารู้ : 

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

ชจฺจา (เพราะชาติ, กำเนิด, วรรณะ) ชาติ+นา (*เดิมเป็น จชฺช แก้เป็น ชจฺจา ตามพระบาฬี) แปลง นา เป็น อา, อิ เป็น ย, แปลง ตฺย เป็น จ, ซ้อน จ, รวมเป็น ชจฺจา.

วสโล (คนถ่อย, คนเลว) วสล+สิ

โหติ (ย่อมเป็น) หู+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

พฺรหฺมโณ (พราหมณ์, ชนชั้นสูง) พฺราหฺมณ+สิ, (*เดิมเป็น พฺรหฺมโณ แก้เป็น พฺราหฺมโณ ตามพระบาฬี)

กมฺมุนา (เพราะกรรม) กมฺม+นา, ชจฺจา และ กมฺมุนา ในปทรูปสิทธิกล่าวไว้ว่าให้ลงตติยาวิภัตติในอรรถแห่งเหตุ และในที่ประกอบด้วยอรรถแห่งเหตุ ด้วยสูตรว่า เหตฺวตฺเถ จ. (รู ๒๙๗)

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

บุคคลจะเป็นคนถ่อยเพราะชาติก็หาไม่

แลจะเป็นพราหมณ์เพราะชาติก็หาไม่ 

จะเป็นคนถ่อยก็เพราะกรรม 

แลจะเป็นพราหมณ์ก็เพราะกรรม.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

คนเราไม่ได้เป็นคนถ่อยเพราะกำเนิด

ไม่ได้เป็นพราหมณ์เพราะกำเนิด

แต่คนเราจะเป็นคนถ่อยเพราะความประพฤติ

จะเป็นพราหมณ์ก็เพราะความประพฤติ.

--