ปัญหาและเฉลย(วิชาธรรม) นักธรรมชั้นเอก ปี 2544

ปัญหาและเฉลยวิชาธรรม นักธรรมชั้นเอก

สอบในสนามหลวง

วันเสาร์ ที่ ๓ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๔

________________________

๑.

๑.๑

คำว่า มาร และ บ่วงแห่งมาร หมายถึงอะไร ?

๑.๒

บุคคลจะพ้นจากบ่วงแห่งมารด้วยวิธีอย่างไรบ้าง ?

ตอบ:

๑.๑

คำว่า มาร หมายถึงกิเลสกาม คือเจตสิกอันเศร้าหมอง ได้แก่ ตัณหา ราคะ และอรติ เป็นต้น

คำว่า บ่วงแห่งมาร หมายถึงวัตถุกาม ได้แก่ รูป เสียง กลิ่น รส และโผฏฐัพพะ

๑.๒

ด้วยวิธี ๓ อย่างคือ

๑) สำรวมอินทรีย์ มิให้ความยินดีครอบงำในเมื่อเห็นรูป
เป็นต้นอันน่าปรารถนา

๒) มนสิการกัมมัฏฐาน อันเป็นปฏิปักษ์แก่กามฉันท์ คือ
อสุภะและกายคตาสติหรือมรณัสสติ

๓) เจริญวิปัสสนา คือพิจารณาสังขารแยกออกเป็นขันธ์
สันนิษฐานเห็นเป็นสภาพไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา

๒.

๒.๑

ทุกขตา ความเป็นทุกข์แห่งสังขารนั้นกำหนดเห็นด้วยทุกข์กี่อย่าง ? อะไรบ้าง ?

๒.๒

ความทุกข์ที่เกิดจากการต้องดิ้นรนต่อสู้ในการทำมาหากิน จัดเป็นทุกข์ชนิดไหน ?

ตอบ:

๒.๑

ด้วยทุกข์ ๑๐ อย่างคือ

๑) สภาวทุกข์

๒) ปกิณกทุกข์

๓) นิพัทธทุกข์

๔) พยาธิทุกข์

๕) สันตาปทุกข์

๖) วิปากทุกข์

๗) สหคตทุกข์

๘) อาหารปริเยฏฐิทุกข์

๙) วิวาทมูลกทุกข์

๑๐) ทุกขขันธ์

๒.๒

จัดเป็นอาหารปริเยฏฐิทุกข์

๓.

๓.๑

การพิจารณาแลเห็นสังขารโดยไตรลักษณ์ จัดเป็นวิสุทธิอะไร ?

๓.๒

จงจัดวิสุทธิ ๗ ลงในไตรสิกขา ?

ตอบ:

๓.๑

จัดเป็นทิฏฐิวิสุทธิ ความหมดจดแห่งความเห็น

๓.๒

๑) สีลวิสุทธิ จัดเป็นศีล

๒) จิตตวิสุทธิ จัดเป็นสมาธิ

๓) ทิฏฐิวิสุทธิ กังขาวิตรณวิสุทธิ มัคคามัคคญาณทัสสนวิสุทธิ

ปฏิปทาญาณทัสสนวิสุทธิ ญาณทัสสนวิสุทธิ จัดเป็นปัญญา

๔.

๔.๑

วัฏฏะในบาลีว่า วฏฺฏูปจฺเฉโท หมายถึงอะไร ? วัฏฏะนั้นจะขาดได้อย่างไร ?

๔.๒

บาลีแสดงปฏิปทาแห่งนิพพานว่า " สิญฺจ ภิกฺขุ อิมํ นาวํ " ความว่า " ภิกษุเธอจงวิดเรือนี้ " คำว่า เรือ และ วิด ในบาลีนี้หมายถึงอะไร ?

ตอบ:

๔.๑

วัฏฏะ หมายถึง ความเวียนเกิดด้วยอำนาจกิเลส กรรม และวิบาก

วัฏฏะนั้นจะขาดได้ด้วยการละกิเลสอันเป็นเบื้องต้นเสีย

๔.๒

คำว่า เรือ หมายถึงอัตภาพร่างกาย

คำว่า วิด หมายถึงบรรเทากิเลส และบาปธรรมให้เบาบางจนขจัดได้ขาด

๕.

๕.๑

ในส่วนสังสารวัฏฏ์ สัตวโลกตายแล้วมีคติเป็นอย่างไร ?

๕.๒

ในข้อ ๕.๑ นั้นมีอุทเทสบาลีแสดงไว้อย่างไร ?

ตอบ:

๕.๑

สัตวโลกตายแล้วมีคติเป็น ๒ คือสุคติ และทุคติ

๕.๒

มีอุทเทสบาลีแสดงว่า

จิตฺเต สงฺกิลิฏฺเฐ ทุคฺคติ ปาฏิกงฺขา

เมื่อจิตเศร้าหมองแล้ว ทุคติเป็นอันต้องหวัง

จิตฺเต อสงฺกิลิฏฺเฐ สุคติ ปาฏิกงฺขา

เมื่อจิตไม่เศร้าหมองแล้ว สุคติเป็นอันหวังได้

๖.

๖.๑

คนโทสจริต มีอุปนิสัยเป็นอย่างไร ? จะแก้ด้วยการเจริญกัมมัฏฐานบทใด ?

๖.๒

การที่ท่านสอนให้เจริญเมตตาในตนก่อนแล้ว จึงแผ่ไปในชนอื่นนั้น
มีเหตุผลอย่างไร ?

ตอบ:

๖.๑

คนที่มีจิตมักฉุนเฉียวโกรธเคืองง่าย ๆ สันดานหนักไปในโทสะ มักก่อทุกข์โทมนัสให้แก่ผู้อื่น จัดเป็นคนโทสจริต มีโทสะเป็นเครื่องประพฤติเป็นปกติของตัว

ควรเจริญกัมมัฏฐาน ๘ ประการ คือวัณณกสิณ ๔ กับพรหมวิหาร ๔

๖.๒

มีเหตุผลดังนี้ คือจะได้ทำตนให้เป็นพยานว่า ตนนี้อยากได้แต่ความสุข เกลียดชังทุกข์ และภัยต่าง ๆ ฉันใด สัตว์ทั้งหลายอื่น ๆ ก็อยากได้สุข เกลียดชังทุกข์และภัยต่าง ๆ ฉันนั้น เมื่อเห็นดังนี้แล้ว จิตก็ปรารถนาให้สัตว์ทั้งสิ้นอื่น ๆ มีความสุขความเจริญ

๗.

๗.๑

วิปัลลาสคืออะไร ? จำแนกโดยวัตถุเป็นที่ตั้งมีกี่อย่าง ? อะไรบ้าง ?

๗.๒

จะถอนวิปัลลาสนั้นได้เพราะเจริญธรรมอะไร ?

ตอบ:

๗.๑

คือ กิริยาที่ถือเอาโดยอาการวิปริตผิดจากความจริง มี ๔ อย่างคือ

๑) วิปัลลาสในของที่ไม่เที่ยงว่าเที่ยง

๒) วิปัลลาสในของที่เป็นทุกข์ว่าเป็นสุข

๓) วิปัลลาสในของที่ไม่ใช่ตนว่าเป็นตน

๔) วิปัลลาสในของที่ไม่งามว่างาม

๗.๒

วิปัลลาสในของที่ไม่เที่ยงว่าเที่ยง จะถอนได้ด้วยอนิจจสัญญา

วิปัลลาสในของที่เป็นทุกข์ว่าเป็นสุข จะถอนได้ด้วยทุกขสัญญา

วิปัลลาสในของที่ไม่ใช่ตนว่าเป็นตน จะถอนได้ด้วยอนัตตสัญญา

วิปัลลาสในของที่ไม่งามว่างาม จะถอนได้ด้วยอสุภสัญญา

๘.

๘.๑

ผู้เจริญสติปัฏฐานต้องมีคุณสมบัติอะไรบ้าง ?

๘.๒

ผู้เจริญสติปัฏฐานสมบูรณ์เต็มที่แล้ว จะได้รับอานิสงส์เช่นใด ?

ตอบ:

๘.๑

มี ๑) อาตาปี มีความเพียรแผดเผากิเลส

๒) สมฺปชาโน มีสัมปชัญญะ

๓) สติมา มีสติ

๘.๒

ได้รับอานิสงส์ ๕ ประการดังนี้

๑) ได้ความบริสุทธิ์

๒) ได้ข้ามพ้นโสกะและปริเทวะ

๓) ได้ความดับไปแห่งทุกข์และโทมนัส

๔) ได้บรรลุธรรมที่ถูก

๕) ได้ทำให้แจ้งพระนิพพาน

๙.

๙.๑

การพิจารณากองลมหายใจเข้าออก เพียงแต่รู้ว่าสั้นยาว ดังนี้ จัดเป็น
สติปัฏฐานข้อไหน ?

๙.๒

ในธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน หัวข้อธรรมที่จะนำมาพิจารณานั้นมีอะไรบ้าง ?

ตอบ:

๙.๑

จัดเป็นกายานุปัสสนาสติปัฏฐาน

๙.๒

มี นิวรณ์ ๕ อุปาทานขันธ์ ๕ อายตนะ ๖ โพชฌงค์ ๗ และอริยสัจ ๔

๑๐.

๑๐.๑

อนิจจสัญญาในคิริมานนทสูตร มีใจความว่าอย่างไร ?

๑๐.๒

การพิจารณาอาทีนวสัญญาโดยย่อ ได้แก่พิจารณาอย่างไร ?

ตอบ:

๑๐.๑

มีใจความว่า " ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ไปในป่าก็ดี ไปที่โคนไม้ก็ดี ไปที่เรือนว่างเปล่าก็ดี ย่อมพิจารณาอย่างนี้ว่า รูป เวทนา สัญญา
สังขาร วิญญาณ ไม่เที่ยง ย่อมเป็นผู้พิจารณาเนือง ๆ โดยความไม่เที่ยงในอุปาทานขันธ์ทั้ง ๕ "

๑๐.๒

พิจารณาอย่างนี้ว่า " กายนี้มีทุกข์มาก มีโทษมาก เหล่าอาพาธย่อมเกิดขึ้นในกายนี้ "

 

ผู้ออกข้อสอบ	:	๑.	พระธรรมธีรราชมหามุนี	วัดปากน้ำ
		๒.	พระเทพวรคุณ	วัดป่าแสงอรุณ จ.ขอนแก่น
ตรวจ/ปรับปรุง	:	โดยสนามหลวงแผนกธรรม