๓๐๓. ผู้มีเล่ห์เหลี่ยมมาก

๓๐๓. ผู้มีเล่ห์เหลี่ยมมาก

ทฺวิติปติ นารี เจว, วิหารทฺวิติ ภิกฺขุ จ;

สกุโณ ทฺวิติปาโต จ, กตมายาพหุตราฯ

หญิงเคยผ่านสามีแล้วสองสามคน, 

พระภิกษุเคยย้ายวัดแล้วสองสามวัด,

นกเคยหลุดจากบ่วงแล้วสองสามครั้ง, 

ทั้ง ๓ พวกนี้ ชื่อว่า มีเล่ห์เหลี่ยมมาก.“

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๓๐๓ #โลกนีติ ๑๐๐)

…

ศัพท์น่ารู้ :

ทฺวิติปติกา (ผู้มีสามีสองถึงสามคน) ทฺวิ+ติ > ทฺวิติ+ปติก > ทฺวิติปติก+อา > ทฺวตฺติปติกา+สิ 

นารี (นารี, หญิง, สตรี) นารี+สิ, อีการันต์ อิตถีลิงค์

จ (ด้วย, และ) นิบาตบท

ภิกฺขุ (พระ, ภิกษุ) ภิกฺขุ+สิ, อุการันต์ ปุงลิงค์

ทฺวิติวิหาริโก (ผู้อยู่จำพรรษาแล้วสองถึงสามวัด) ทฺวิ+ติ+วิหาริก > ทฺวิติวิหาริก+สิ 

สกุโณ (นก) สกุณ+สิ

ทฺวิติปาโต (ผู้ตกไปแล้วสองสามครั้ง, ผู้รอดพ้นบ่วงสองสามหน) ทฺวิ+ติ+ปาต > ทฺวิติปาต+สิ

กตมายา (ผู้มีมายาอันตนกระทำแล้ว, ผู้มีมายา, มีเล่ห์เหลี่ยม, ลูกเล่น) กต+มายา > กตมายา+โย, กตมายา นารี (หญิงผู้มีมายาอันตนกระทำแล้ว),  กตมาโย ภิกฺขุ (ภิกษุผู้มีมายาอันตนกระทำแล้ว)​, กตมาโย ปกฺขี (นกผู้มีมายาอันตนกระทำแล้ว)

พหูตรา (มากกว่า) เหมือนในกวิทัปปณีติ, พหูตรา มาจาก พหู+ตร ปัจจัยในวิเสสตัทธิต > พหูตร+อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์ > พหูตรา+โย.

ในโลกนีติ คาถา ๑๐๐ มีข้อความคล้ายกัน ดังนี้.

ทฺวตฺติปติกา นารี จ, ภิกฺขุ ทฺวตฺติวิหาริโก;

ทฺวตฺติปาสมุตฺโต ปกฺขี, กตมายา พหูตราฯ

“หญิงเคยมีผัวมาแล้วสองสามหน, 

พระภิกษุเคยย้ายวัดแล้วสองสามวัด ,

นกตัวที่เคยหลุดบ่วงแล้วสองสามครั้ง, 

ทั้ง ๓ พวกนี้ ชื่อว่า มีเล่ห์เหลี่ยมมาก.“

…