๑๑๔. สถานที่ไม่ควรพักอาศัย

๑๑๔. สถานที่ไม่ควรพักอาศัย

ยสฺมึ ปเทเส น มาโน, น เปมํ น จ พนฺธวา;

น จ วิชฺชาคโม โกจิ, น ตตฺถ ทิวสํ วเสฯ

„ณ สถานที่ใดไม่มีความนับถือกัน,

ไม่มีความรักให้กัน ไม่มีเพื่อนพ้อง;

และไม่มีการเรียนวิชาความรู้ที่เป็นประโยชน์,

ณ สถานที่นั้น ไม่ควรอยู่นานสิ้นวันหนึ่ง.

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๑๔, ธัมมนีติ-๘๒, มหารหนีติ ๖๙, กวิทัปปณนีติ ๑๑๗, จาณักยนีติ ๓๗)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ยสฺมึ (ใด) ย+สฺมึ, สัพพนาม

ปเทเส (ในประเทศ, สถานที่) ปเทส+สฺมึ 

น (ไม่, หามิได้) เป็นนิบาตบอกปฏิเสธ

สมาโน (มีความเคารพกัน, มีความนับถือกัน, การบูชา) สมฺมาน+สิ (ในกวิทัปปณนีติ เป็น สมฺมาโน)

เปมํ (ความรัก, เปรมปรีย์, แช่มชื่นใจ) ปีติ+สิ (กวิทัปปณนีติ เป็น ปิโย, ธัมมนีติ เป็น ปีติ)

จ (ด้วย, และ) เป็นนิบาตใช้ในอรรถรวบรวม (สมุจจยัตถะ)

พนฺธวา (มีญาติ, พวกพ้อง, เผ่าพันธุ์ ท.) พนฺธวนฺตุ+สิ, แจกเหมือน คุณวนฺตุ. (หรืออาจเป็น พนฺธว+โย)

ส่วนในธัมมนีติ เป็น พนฺธโว มาจาก พนฺธุ+โย แปลง โย เป็น โว ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า ลโต โวกาโร จ. (รู ๑๕๕), แปลง อุ เป็น อ ด้วยสูตรว่า เวโวสุ โล จ. (๑๕๖) สำเร็จรูปเป็น พนฺธโว (ญาติ ท.) แจกและทำตัวเหมือน ภิกฺขุ (พระภิกษุ)

วิชฺชาคโม (การเรียน-, การศึกษาวิชา) วิชฺขา+อาคม > วิชฺชาคม+สิ วิ. วิชฺชาย อาคโม วิชฺชาคโม (การเรียนวิชา ชื่อว่า วิชฺชาคโม) ฉัฏฐีตัปปุริสสมาส

โกจิ (ไรๆ, บางอย่าง, บ้างเลย) -ปุงลิงค์, กาจิ -อิตฺถีลิงค์, กิญฺจิ -นปุงสกลิงค์ มาจาก กึ+สิ+จิ 

ตตฺถ (ในประเทศนั้น = ตสฺมึ ปเทเส) ต+ถ ลง ถ ปัจจัยหลังสัพพนามทั้งหลาย ในอรรถสัตตมีวิภัตติ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า ตฺรถ สตฺตมิยา สพฺพนาเมหิ. (รู ๒๖๖) 

ทิวสํ (สิ้นวัน, ตลอดวัน) ทิวส+อํ 

วเส (พึงอยู่, พึงพัก, ควรอาศัย) วส+อ+เอยฺย, ภูวาทิ. กัตตุ.

..