๑๔๙. วิธีกินพลูให้เกิดศรี

๑๔๙. วิธีกินพลูให้เกิดศรี

ตมฺพูลสฺส มชฺฌปตฺเต, กุเวโร รกฺขตี สทา;

มูลมฺหิ รกฺขติ ยกฺโข, อคฺคมฺหิ กาลกณฺณิกา;

ตานิ ภุญฺเชยฺย ฉินฺทิตฺวา, สิรี เอวํ ปวฑฺฒติฯ

ท้าวกุเวรย่อมรักษาตรงกลางใบพูลทุกเมื่อ

ที่ตรงก้าน พวกยักษ์รักษา

ส่วนตรงปลายพวกเทพจัญไรรักษาไว้ 

ให้เด็ดก้านและปลายทิ้งแล้วพึงกินเถิด

ศรี(มิ่งขวัญ) จะเจริญทวีขึ้นนั่นแล.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๔๙)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ตมฺพูลสฺส  (ใบพลู) ตมฺพูล+ส

มชฺฌปตฺเต (ที่ใบตรงกลาง, ที่กลางใบ) มชฺฌ (กลาง) + ปตฺต (ใบ, กระดาษ, หนังสือ) > มชฺฌปตฺต+สฺมึ

กุเวโร (ท้าวกุเวร, เทวดาผู้รักษาประจำทิศเหนือ) กุเวร+สิ

รกฺขตี, รกฺขติ (ย่อมรักษา, คุ้มครอง, ป้องกัน) √รกฺข+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. ทีฆะเพื่อรักษาฉันท์

สทา (ในกาลทุกเมื่อ, ทุกเวลา) สพฺพ+ทา ปัจจัย แปลง สพฺพ เป็น ส ในเพราะทา ปัจจัยอยู่หลัง ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สพฺพสฺส โส ทามฺหิ วา. (รู ๒๗๗)

มูลมฺหิ (ที่ราก, ที่โคน) มูล+สฺมึ แปลง สฺมึ เป็น มฺหิ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สฺมา-หิ-สฺมึนํ มฺหา-ภิ-มฺหิ วา. (รู ๘๑)

ยกฺโข (ยักษ์, เทวดา) ยกฺข+สิ 

อคฺคมฺหิ  (ที่ปลาย, ที่ยอด) อคฺค+สฺมี

กาลกณฺณิกา (ผู้มีหูดำ, คนชั่ว, คนจัญไร) กาล+กณฺณิก > กาลกณฺณิก+อา ปัจจัยอิตถีลิงค์> กาลกณฺณิกา+สิ. คงหมายเอา เทวดาที่ไม่ดี.

ตานิ (เหล่านั้น) ต+โย สัพพนาม นป.

ภุญฺเชยฺย (กิน, เคี้ยว) √ภุช+อํ+อ+เอยฺย รุธาทิ. กัตตุ.

ฉินฺทิตฺวา (ตัดแล้ว, เด็ดแล้ว) √ฉิทิ+อิ+ตฺวา > ฉินฺทิตฺวา+สิ, ลบ สิ.

สิรี, สิริ  (สิริ, ศรี, โชค, มิ่งขวัญ) สิริ+สิ, ที่เป็น สิรี คงทีฆะเพื่อรักษาฉันท์

เอวํ (อย่างนี้, ด้วยประการฉะนี้) นิบาต

ปวฑฺฒติ (เจริญทั่ว, วัฒนา, พัฒนายิ่ง) ป+√วฑฺฒ+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

..