๓๑๙. มีศีลไม่โลภ

๓๑๙. มีศีลไม่โลภ

สีลวา จ อโลโภ จ, อนุรุตฺโต จ ราชิโน;

อาวี รโห หิโต จสฺส, ส ราชวสตึ วเส.

ราชเสวกต้องเป็นคนมีศึล ไม่โลภมาก

ต้องคล้อยตามพระเจ้าอยู่หัว 

และทำประโยชน์ทั้งต่อหน้าและลับหลัง

ราชเสวกนั้น พึงอยู่ในราชสำนักได้.

(ธรรมนีติ ราชเสวกกถา ๓๑๙, ขุ. ชา ๒๘/๙๗๑ วิธุรชาดก)

--

ศัพท์น่ารู้ :

สีลวา (ผู้มีศีล) สีล+วนฺตุ ปัจจัยในตทัสสัตถิตัทธิต > สีลวนฺตุ+สิ. วิ. สีลํ อสฺส อตฺถีติ สีลวา. (ผู้มีศีล ชื่อว่า สีลวา)

จ (ด้วย, และ) นิบาต 

อโลโภ (ผู้ไม่โลภ) น+โลภ > อโลภ+สิ (ในฉัฏฐสังคายนา เป็น อโลโล, อรรถกถาแก้ว่า อลุทฺโธ ไม่หยาบ, ไม่โหดร้าย)

อนุรุตฺโต (ผู้กล่าวตาม, ผู้คล้อยตาม) อนุ+ร+อุตฺต > อนุรุตฺต+สิ (ฉัฏฐสังคายนา เป็น อนุรกฺโข (ตามรักษา, ตามคุ้มครอง, ในสยามรัฐ เป็น อนุวตฺโต ติดสอยห้อยตาม)  

ราชิโน (ของ/แห่งพระราชา, ท้าวพญา) ราช+สิ

อาวี (ในที่แจ้ง, ที่ต่อหน้า) นิบาต

รโห (ในที่ลับ, ที่ลับหลัง) นิบาต

หิโต (เป็นประโยชน์, ประโยชน์เกื้อกูล) หิต+สิ 

จสฺส = จ+อสฺส (พึงเป็น....ด้วย)  ฉบับฉัฏฐสังคายนา เป็น ตสฺส) 

ส ราชวสตึ วเส (เขาพึงอยู่ในราชสำนักได้)

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ผู้ใดมีศีล ไม่มักได้ แลเอาใจใส่ต่อท้าวพญา

แลเป็นคนมีประโยชน์ทั้งในที่แจ้งที่ลับ ผู้นั้น

จึ่งอยู่ในราชสำนักได้.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

เป็นราชเสวก ต้องมีศีลาจารวัตรไม่เป็นคนอาสัตย์ธรรม

ไม่ละโมภเห็นแก่ได้ เอาใจออกหาก

พึงประพฤติตามเจ้าไม่เข้ากับคนผิด

มีความจงรักภักดีคงที่ทั้งต่อหน้าและลับหลัง.

--