ปัญหาและเฉลย (วิชาธรรม) ธรรมศึกษาชั้นตรี ปี ๒๕๔๙

ปัญหาและเฉลยวิชาธรรม ธรรมศึกษาชั้นตรี

สอบในสนามหลวง

วันศุกร์ ที่ ๑๐ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๙
เวลา ๑๓.๐๐ น.

คำสั่ง : จงเลือกคำตอบที่ถูกที่สุดเพียงคำตอบเดียว แล้วกากบาทลงในช่องของข้อ
ที่ต้องการในกระดาษคำตอบ ให้เวลา ๕๐ นาที (๑๐๐ คะแนน)

-------------------------------

๑. ธรรมอะไร ทำให้เป็นคนรอบคอบ ?

ก. สติ สัมปชัญญะ

ข. หิริ โอตตัปปะ

ค. ขันติ โสรัจจะ

ง. วิจารณญาณ

๒. ขาดธรรมอะไร แม้มีชีวิตอยู่ก็ชื่อว่าตาย ?

ก. สติ

ข. สัมปชัญญะ

ค. หิริ

ง. โอตตัปปะ

อภิธานปฺปทีปิกา ๓. สามญฺญกณฺฑ

๓. สามญฺญกณฺฑ🔺

๓.๑. วิเสสฺยาธีนวคฺค

๖๙๑.

วิเสสฺยาธีน สํกิณฺณา-, เนกตฺเถหฺยพฺยเยหิ จ;

สา’งฺโค’ปางฺเคหิ กถฺยนฺเต, กณฺเฑ วคฺคา อิหกฺกมาฯ

๖๙๒.

คุณทพฺพกฺริยาสทฺทา, สิยุํ สพฺเพ วิเสสนา;

วิเสสฺยาธีนภาเวน, วิเสสฺยสมลิงฺคิโนฯ

๖๙๓.

โสภนํ รุจิรํ สาธุ, มนุญฺญํ จารุ สุนฺทรํ;

วคฺคุ มโนรมํ กนฺตํ, หารี มญฺชุ จ เปสลํฯ

๖๙๔.

ภทฺทํ วามญฺจ กลฺยาณํ, มนาปํ ลทฺธกํ สุภํ;

อุตฺตโม ปวโร เชฏฺโฐ, ปมุขา’นุตฺตโร วโรฯ

ธมฺมปทคาถา (๒๖) พฺราหฺมณวคฺโค

ธมฺมปทคาถาย ฉพฺพีสติโม พฺราหฺมณวคฺโค

๓๘๓. ฉินฺท โสตํ ปรกฺกมฺม, กาเม ปนูท พฺราหฺมณ;

      สงฺขารานํ ขยํ ญตฺวา, อกตญฺญูสิ พฺราหฺมณฯ

๓๘๔. ยทา ทฺวเยสุ ธมฺเมสุ, ปารคู โหติ พฺราหฺมโณ;

      อถสฺส สพฺเพ สํโยคา, อตฺถํ คจฺฉนฺติ ชานโตฯ

๓๘๕. ยสฺส ปารํ อปารํ วา, ปาราปารํ น วิชฺชติ;

      วีตทฺทรํ วิสญฺญุตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

๓๘๖. ฌายึ วิรชมาสีนํ, กตกิจฺจํ อนาสวํ;

       อุตฺตมตฺถํ อนุปฺปตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

๓๘๗. ทิวา ตปติ อาทิจฺโจ, รตฺติมาภาติ จนฺทิมา;

       สนฺนทฺโธ ขตฺติโย ตปติ, ฌายี ตปติ พฺราหฺมโณ;

       อถ สพฺพมโหรตฺตึ, พุทฺโธ ตปติ เตชสาฯ

๓๘๘. พาหิตปาโป หิ พฺราหฺมโณ, สมจริยา สมโณติ วุจฺจติ;

       ปพฺพาชยมตฺตโน มลํ, ตสฺมา ปพฺพชิโตติ วุจฺจติฯ

ธมฺมปทคาถา (๒๕) ภิกฺขุวคฺโค

      ธมฺมปทคาถาย ปญฺจวีสติโม ภิกฺขุวคฺโค

๓๖๐. จกฺขุนา สํวโร สาธุ, สาธุ โสเตน สํวโร;

         ฆาเนน สํวโร สาธุ, สาธุ ชิวฺหาย สํวโรฯ

๓๖๑. กาเยน สํวโร สาธุ, สาธุ วาจาย สํวโร;

        มนสา สํวโร สาธุ, สาธุ สพฺพตฺถ สํวโร;

        สพฺพตฺถ สํวุโต ภิกฺขุ, สพฺพทุกฺขา ปมุจฺจติฯ

๓๖๒. หตฺถสญฺญโต ปาทสญฺญโต, วาจาย สญฺญโต สญฺญตตฺตโม;

        อชฺฌตฺตรโต สมาหิโต, เอโก สนฺตุสิโต ตมาหุ ภิกฺขุฯ

        (หตฺถสํยโต ปาทสํยโต, วาจาสํยโต สํยตุตฺตโม;

         อชฺชตฺตรโต สมาหิโต, เอโก สนฺตุสิโต ตมาหุ ภิกฺขุํฯ : ฉัฏฐสังคายนา)

๓๖๓. โย มุขสญฺญโต ภิกฺขุ, มนฺตภาณี อนุทฺธโต;

         อตฺถํ ธมฺมญฺจ ทีเปติ, มธุรํ ตสฺส ภาสิตํฯ

๓๖๔. ธมฺมาราโม ธมฺมรโต, ธมฺมํ อนุวิจินฺตยํ;

        ธมฺมํ อนุสฺสรํ ภิกฺขุ, สทฺธมฺมา น ปริหายติฯ

ธมฺมปทคาถา (๒๔) ตณฺหาวคฺโค

      ธมฺมปทคาถาย จตุวีสติโม ตณฺหาวคฺโค

๓๓๔. มนุชสฺส ปมตฺตจาริโน, ตณฺหา วฑฺฒติ มาลุวา วิย;

      โส ปลวตี หุราหุรํ, ผลมิจฺฉํว วนสฺมึ วานโรฯ

๓๓๕. ยํ เอสา สหตี ชมฺมี, ตณฺหา โลเก วิสตฺติกา;

      โสกา ตสฺส ปวฑฺฒนฺติ, อภิวฑฺฒํว พีรณํฯ

๓๓๖. โย เจ ตํ สหตี ชมฺมึ, ตณฺหํ โลเก ทุรจฺจยํ;

      โสกา ตมฺหา ปปตนฺติ, อุทพินฺทุว โปกฺขราฯ

๓๓๗. ตํ โว วทามิ ภทฺทํ โว, ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา;

       ตณฺหาย มูลํ ขณถ, อุสีรตฺโถว พีรณํ;

       มา โว นฬํว โสโตว, มาโร ภญฺชิ ปุนปฺปุนํฯ

๓๓๘. ยถาปิ มูเล อนุปทฺทเว ทฬฺเห, ฉินฺโนปิ รุกฺโข ปุนเรว รูหติ;

       เอวมฺปิ ตณฺหานุสเย อนูหเต, นิพฺพตฺตติ ทุกฺขมิทํ ปุนปฺปุนํฯ

๓๓๙. ยสฺส ฉตฺตึสตี โสตา, มนาปสฺสวนา ภุสา;

      วาหา วหนฺติ ทุทฺทิฏฺฐึ, สงฺกปฺปา ราคนิสฺสิตาฯ

ธมฺมปทคาถา (๒๓) นาควคฺโค

      ธมฺมปทคาถาย เตวีสติโม นาควคฺโค

๓๒๐. อหํ นาโคว สงฺคาเม, จาปาโต ปติตํ สรํ;

      อติวากฺยํ ติติกฺขิสฺสํ, ทุสฺสีโล หิ พหุชฺชโนฯ

๓๒๑. ทนฺตํ นยนฺติ สมิตึ, ทนฺตํ ราชาภิรูหติ;

       ทนฺโต เสฏฺโฐ มนุสฺเสสุ, โยติวากฺยํ ติติกฺขติฯ

๓๒๒. วรมสฺสตรา ทนฺตา, อาชานียา จ สินฺธวา;

       กุญฺชรา จ มหานาคา, อตฺตทนฺโต ตโต วรํฯ

๓๒๓. น หิ เอเตหิ ยาเนหิ, คจฺเฉยฺย อคตํ ทิสํ;

       ยถาตฺตนา สุทนฺเตน, ทนฺโต ทนฺเตน คจฺฉติฯ

๓๒๔. ธนปาลโก นาม กุญฺชโร, กฏุกปฺปเภทโน ทุนฺนิวารโย;

      พทฺโธ กพลํ น ภุญฺชติ, สุมรติ นาควนสฺส กุญฺชโรฯ

๓๒๕. มิทฺธี ยทา โหติ มหคฺฆโส จ, นิทฺทายิตา สมฺปริวตฺตสายี;

       มหาวราโหว นิวาปปุฏฺโฐ, ปุนปฺปุนํ คพฺภมุเปติ มนฺโทฯ

ธมฺมปทคาถา (๒๒) นิรยวคฺโค

      ธมฺมปทคาถาย ทฺวาวีสติโม นิรยวคฺโค

๓๐๖. อภูตวาที นิรยํ อุเปติ, โย วาปิ กตฺวา น กโรมีติ จาห;

      อุโภปิ เต เปจฺจ สมา ภวนฺติ, นิหีนกมฺมา มนุชา ปรตฺถฯ

๓๐๗. กาสาวกณฺฐา พหโว, ปาปธมฺมา อสญฺญตา;

       ปาปา ปาเปหิ กมฺเมหิ, นิรยนฺเต อุปปชฺชเรฯ

๓๐๘. เสยฺโย อโยคุโฬ ภุตฺโต, ตตฺโต อคฺคิสิขูปโม;

      ยญฺเจ ภุญฺเชยฺย ทุสฺสีโล, รฏฺฐปิณฺฑํ อสญฺญโตฯ

๓๐๙. จตฺตาริ ฐานานิ นโร ปมตฺโต, อาปชฺชตี ปรทารูปเสวี;

       อปุญฺญลาภํ น นิกามเสยฺยํ, นินฺทํ ตติยํ นิรยํ จตุตฺถํฯ

๓๑๐. อปุญฺญลาโภ จ คตี จ ปาปิกา, ภีตสฺส ภีตาย รตี จ โถกิกา;

      ราชา จ ทณฺฑํ ครุกํ ปเณติ, ตสฺมา นโร ปรทารํ น เสเวฯ

๓๑๑. กุโส ยถา ทุคฺคหิโต, หตฺถเมวานุกนฺตติ;

      สามญฺญํ ทุปฺปรามฏฺฐํ, นิรยายูปกฑฺฒติฯ

ธมฺมปทคาถา (๒๑) ปกิณฺณกวคฺโค

     ธมฺมปทคาถาย เอกวีสติโม ปกิณฺณกวคฺโค

๒๙๐. มตฺตาสุขปริจฺจาคา, ปสฺเส เจ วิปุลํ สุขํ;

      จเช มตฺตาสุขํ ธีโร, สมฺปสฺสํ วิปุลํ สุขํฯ

๒๙๑. ปรทุกฺขูปธาเนน, อตฺตโน สุขมิจฺฉติ;

       เวรสํสคฺคสํสฏฺโฐ, เวรา โส น ปริมุจฺจติฯ

๒๙๒. ยญฺหิ กิจฺจํ ตทปวิทฺธํ, อกิจฺจํ ปน กรียติ;

       อุนฺนฬานํ ปมตฺตานํ, เตสํ วฑฺฒนฺติ อาสวาฯ

๒๙๓. เยสญฺจ สุสมารทฺธา, นิจฺจํ กายคตา สติ;

       อกิจฺจนฺเต น เสวนฺติ, กิจฺเจ สาตจฺจการิโน;

       สตานํ สมฺปชานานํ, อตฺถํ คจฺฉนฺติ อาสวาฯ

๒๙๔. มาตรํ ปิตรํ หนฺตฺวา, ราชาโน เทฺว จ ขตฺติเย;

       รฏฺฐํ สานุจรํ หนฺตฺวา, อนีโฆ ยาติ พฺราหฺมโณฯ

๒๙๕. มาตรํ ปิตรํ หนฺตฺวา, ราชาโน เทฺว จ โสตฺถิเย;

       เวยฺยคฺฆปญฺจมํ หนฺตฺวา, อนีโฆ ยาติ พฺราหฺมโณฯ

ธมฺมปทคาถา (๒๐) มคฺควคฺโค

      ธมฺมปทคาถาย วีสติโม มคฺควคฺโค

๒๗๓. มคฺคานฏฺฐงฺคิโก เสฏฺโฐ, สจฺจานํ จตุโร ปทา;

       วิราโค เสฏฺโฐ ธมฺมานํ, ทิปทานญฺจ จกฺขุมาฯ

๒๗๔. เอเสว มคฺโค นตฺถญฺโญ, ทสฺสนสฺส วิสุทฺธิยา;

       เอตญฺหิ ตุเมฺห ปฏิปชฺชถ, มารเสนปฺปโมหนํฯ

๒๗๕. เอตญฺหิ ตุเมฺห ปฏิปนฺนา, ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสถ;

       อกฺขาโต โว มยา มคฺโค, อญฺญาย สลฺลกนฺตนํฯ

๒๗๖. ตุเมฺหหิ กิจฺจํ อาตปฺปํ, อกฺขาตาโร ตถาคตา;

       ปฏิปนฺนา ปโมกฺขนฺติ, ฌายิโน มารพนฺธนาฯ

๒๗๗. สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจาติ, ยทา ปญฺญาย ปสฺสติ;

       อถ นิพฺพินฺทติ ทุกฺเข, เอส มคฺโค วิสุทฺธิยาฯ

๒๗๘. สพฺเพ สงฺขารา ทุกฺขาติ, ยทา ปญฺญาย ปสฺสติ;

       อถ นิพฺพินฺทติ ทุกฺเข, เอส มคฺโค วิสุทฺธิยาฯ

ธมฺมปทคาถา (๑๙) ธมฺมฏฺฐวคฺโค

     ธมฺมปทคาถาย เอกูนวีสติโม ธมฺมฏฺฐวคฺโค

๒๕๖. น เตน โหติ ธมฺมฏฺโฐ, เยนตฺถํ สหสา นเย;

     โย จ อตฺถํ อนตฺถญฺจ, อุโภ นิจฺเฉยฺย ปณฺฑิโตฯ

๒๕๗. อสาหเสน ธมฺเมน, สเมน นยตี ปเร;

       ธมฺมสฺส คุตฺโต เมธาวี, ธมฺมฏฺโฐติ ปวุจฺจติฯ

๒๕๘. น เตน ปณฺฑิโต โหติ, ยาวตา พหุ ภาสติ;

      เขมี อเวรี อภโย, ปณฺฑิโตติ ปวุจฺจติฯ

๒๕๙. น ตาวตา ธมฺมธโร, ยาวตา พหุ ภาสติ;

      โย จ อปฺปมฺปิ สุตฺวาน, ธมฺมํ กาเยน ปสฺสติ;

      ส เว ธมฺมธโร โหติ, โย ธมฺมํ นปฺปมชฺชติฯ

๒๖๐. น เตน เถโร โหติ, เยนสฺส ปลิตํสิโร;

      ปริปกฺโก วโย ตสฺส, โมฆชิณฺโณติ วุจฺจติฯ

๒๖๑. ยมฺหิ สจฺจญฺจ ธมฺโม จ, อหึสา สญฺญโม ทโม;

      ส เว วนฺตมโล ธีโร, โส เถโรติ ปวุจฺจติฯ