พระอภิธรรมใครว่ายาก ชุดที่ ๑๙ จิต และประเภทของจิต (๑๖)

 

๑๐๕. หลักการคบคน

 ๑๐๕. หลักการคบคน

นิหียติ ปุริโส นิหีนเสวี,

น จ หาเยถ กทาจิ ตุลฺยเสวี;

เสฏฺฐมุปนมํ อุเทติ ขิปฺปํ,

ตสฺมา อตฺตโน อุตฺตรึ ภเชฯ

“บุรุษผู้คบหากับคนเลวทราม ย่อมเสื่อม, 

ผู้คบหาคนที่เสมอกับตน ย่อมไม่เสื่อมเลย; 

เมื่อจะคบคนที่ดีกว่าตน ควรรีบไปคบหา, 

เพราะฉะนั้น จงคบแต่ผู้ที่ดีกว่าตนเถิด.“

(กวิทปฺปณนีติ ๑๐๕, ขุ. ชา. ๒๗/๙๘๒ มโนชชาดก)

ปัญหาและเฉลย(แปลไทยเป็นมคธ) ประโยค ป.ธ. 6 ปี 2553

 

พระอภิธรรมใครว่ายาก ชุดที่ ๑๘ จิต และประเภทของจิต (๑๕)

๑๐๔. รู้กับไม่รู้ทำอันไหนแย่กว่ากัน

๑๐๔. รู้กับไม่รู้ทำอันไหนแย่กว่ากัน

สพฺพตฺถ สตฺถโตเยว, คุณโทสวิเจจนํ;

ยํ กโรติ วินาสตฺถํ, สาหสํ กิมโตธิกํ ฯ

„การแยกแยกคุณและโทษโดยหลักการ

ในทุกแง่ทุกมุมแล้ว ย่อมกระทำกรรมใดเพื่อให้

เกิดความเสียหาย กรรมนั้นย่อมร้ายแรงยิ่งกว่า

กรรมของคนผู้ไม่รู้จักคุณและโทษ ได้อย่างไร.

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๐๔)

..

ปัญหาและเฉลย(แปลมคธเป็นไทย) ประโยค ป.ธ. 9 ปี 2552

พระอภิธรรมใครว่ายาก ชุดที่ ๑๗ จิต และประเภทของจิต (๑๔)

๑๐๓. คนไม่รู้คุณและโทษ

๑๐๓. คนไม่รู้คุณและโทษ

คุณโทสมสตฺถญฺญู, ชโน วิภชเต กถํ;

อธิกาโร กิมนฺธสฺส, รูปเภโทปลทฺธิยํ ฯ

„คนไม่ความรู้ จะแยกแยะคุณและโทษ

ได้อย่างไร? คนที่ตาบอดก็เช่นกัน จะไปตัดสิน

แยกแยะรูปที่ตนได้สัมผัส ได้หรือ?“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๐๓)

..

ปัญหาและเฉลย(แปลไทยเป็นมคธ) ประโยค ป.ธ. 9 ปี 2552

พระอภิธรรมใครว่ายาก ชุดที่ ๑๖ จิต และประเภทของจิต (๑๓)

๑๐๒. ศัตรูในครอบครัว

๑๐๒. ศัตรูในครอบครัว

อิณกตฺตา ปิตา สตฺตุ, มาตา จ พฺยภิจารินี;

ภริยา รูปวตี สตฺตุ, ปุตฺโต สตฺตุ อปณฺฑิโต ฯ

“บิดา ผู้ก่อหนี้สิน ชื่อว่าเป็นศัตรู,

มารดา ผู้ประพฤติชั่ว ชื่อว่าเป็นศัตรู;

ภรรยา ผู้มีรูปงาม ชื่อว่าเป็นศัตรู,

บุตร ที่ขาดปัญญา ชื่อว่าเป็นศัตรู.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๐๒ จาณักยนีติ ๔๕)

..

ปัญหาและเฉลย(แต่งไทยเป็นมคธ) ประโยค ป.ธ. 9 ปี 2552

พระอภิธรรมใครว่ายาก ชุดที่ ๑๕ จิต และประเภทของจิต (๑๒)

๑๐๑. ลูกดีเป็นศรีแก่ตระกูล

๑๐๑. ลูกดีเป็นศรีแก่ตระกูล

เอเกนาปิ สุรุกฺเขน, ปุปฺผิเตน สุคนฺธินา;

วาสิตํ กานนํ สพฺพํ, สุปุตฺเตน กุลํ ยถา ฯ

“เพราะต้นไม้พันธุ์ดี แม้ต้นเดียว,

ที่ผลิดอกบานสะพรั่งทั้งมีกลิ่นหอม;

ป่าทั้งหมดก็พลอยมีกลิ่นหอมไปด้วย ฉันใด,

เพราะลูกดีมีความประพฤติที่ดีงาม,

วงศ์ตระกูล ก็พลอยมีชื่อเสียงไปด้วย ฉันนั้น.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๐๑ จาณักยนีติ ๑๓)

..

ศัพท์น่ารู้ :

เอเกนาปิ ตัดบทเป็น เอเกน+อปิ 

สุรุกฺเขน (ต้นไม้พันธุ์ดี, -สมบูรณ์, -ไม้แก่นหอม), สุรุกฺข+นา ในจาณักยนีติ เป็น สุวกฺเขน

ปุปฺผิเตน (ที่ออกดอก, บาน) √ปุปฺผ+อิ+ต > ปุปฺผิต+นา, ปุปฺผ-วิกาเส ในอรรถบาน, ออกดอก

สุคนฺธินา (ที่มีกลิ่นหอม) สุคนฺธี+นา

วาสิตํ (อบแล้ว, รวมกัน) √วาส+อิ+ต > วาสิต+สิ, วาส-สุรภีกรเณ ในอรรถทำให้มีกลิ่นหอม

กานนํ (ป่าไม้) กานน+สิ 

สพฺพํ (ทั้งปวง, ทั้งหมด) สพฺพ+สิ ในจาณักยนีติบาทคาถาที่ ๓ นี้ เป็น วาสิตสฺส วนํ สพฺพํ.

สุปุตฺเตน (บุตรที่ดี) สุปุตฺต+นา 

กุลํ (ตระกูล, สกุล) กุล+สิ

ยถา (เหมือน, ดุจ) นิบาตบอกการเปรียบเทียบ

..

ปัญหาและเฉลย(แปลมคธเป็นไทย) ประโยค ป.ธ. 8 ปี 2552