Welcome to Palipage, The Guide to Language - Pāḷi ยินดีต้อนรับสู่ปาฬิเพจ รู้ภาษา.มีภาษี เรียนบาลี.ได้กุศล
Mittwoch, 21. Oktober 2020
๑๔๔. ราชสีห์ในป่าไวยากรณ์
๑๔๔. ราชสีห์ในป่าไวยากรณ์
สุตฺตํ ธาตุ คโณ ณฺวาทิ, นามลิงฺคานุสาสนํ;
ยสฺส ติฏฺฐติ ชิวฺหคฺเค, ส พฺยากรณเกสรีฯ
„สูตร ธาตุ ปทมาลา ปัจจัยเป็นต้น
นาม ลิงค์ และการวินิจฉัย
ย่อมตั้งอยู่ที่ปลายลิ้นของผู้ใด
ผู้นั้นคือราชสีห์ในป่าบาฬีไวยกรณ์.“
(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๔๔)
..
Dienstag, 20. Oktober 2020
นิรุตฺติทีปนีปาฐ ๕.ตทฺธิตกณฺฑ
๕. ตทฺธิตกณฺฑ
อถ ตทฺธิตวิธานํ ทีปิยเตฯ
ตทฺธิตวุตฺติ นาม วิจิตฺรา โหติ, สาติสเยน วิจิตฺรญาณหิตํ วหติ, ตสฺมา เตสํ เตสํ กุลปุตฺตานํ หิตนฺติ ตทฺธิตํ, อิมสฺมึ กณฺเฑ สพฺพวิธานสฺส นามํฯ ตํ ปน อฏฺฐวิธํ โหติ อปจฺจํ, อเนกตฺถํ, อสฺสตฺถิ, ภาวกมฺมํ, ปริมาณํ, สงฺขฺยา, ขุทฺทกํ, นานาตฺตนฺติฯ
อปจฺจราสิ
๔๓๐. โณ วาปจฺเจ [ก. ๓๔๔; รู. ๓๖๑; นี. ๗๕๒; จํ. ๒.๔.๑๖; ปา. ๔.๑.๙๒; ‘สรานมาทิสฺสา…’ (พหูสุ)]ฯ
ฉฏฺฐฺยนฺตา นามมฺหา ตสฺส อปจฺจนฺติ อตฺเถ วิกปฺเปน ณปจฺจโย โหติฯ วาสทฺโท วากฺย, สมาสานํ วิกปฺปนตฺโถ, อิโต ปรํ อนุวตฺตเต, เตน สพฺพตฺถ วิกปฺปวิธิ สิชฺฌติฯ ณานุพนฺโธ วุทฺธฺยตฺโถ, โส ปโยคอปฺปโยคีฯ วสิฏฺฐสฺส อปจฺจนฺติ อตฺเถ อิมินา สุตฺเตน วสิฏฺฐมฺหา ณปจฺจโย, โส สามฺยตฺถญฺจ อปจฺจตฺถญฺจ อุภยํ วทติ, ฉฏฺฐี จ อปจฺจปทญฺจ เตน วุตฺตตฺถา นาม โหนฺติ, วสิฏฺฐปทํ ปจฺจเยน สห เอกตฺถํ โหติ, อุภยํ เอกโต หุตฺวา ปุตฺตสฺส นามํ โหตีติ อตฺโถฯ ตโต ‘เอกตฺถตาย’นฺติ ฉฏฺฐิยา โลโป, อปจฺจปทํ ปน วุตฺตตฺถมตฺเตน ลุปฺปติฯ ตญฺหิ สุตฺเต ปธานภาเวน นิทฺทิฏฺฐํ โหติ, น ฉฏฺฐีติ, มหาวุตฺตินา วา ปทานํ โลโปฯ เอวํ สพฺพตฺถฯ
๔๓๑. ปทานมาทิสฺสายุวณฺณสฺสาเอโอ ณานุพนฺเธ [ก. ๔๐๕; รู. ๓๖๕; นี. ๘๖๐]ฯ
ปทานํ อาทิภูตสฺส อการสฺส จ อิวณฺณุ’วณฺณสฺส จ อา, เอ, โอ วุทฺธิโย โหนฺติ ณานุพนฺเธ ปจฺจเย ปเรติ ปทาทิอ-การสฺส อาวุทฺธิ, สฺยาทฺยุปฺปตฺติฯ
๑๔๓. ดุจช้างไพรไร้ดวงตา
๑๔๓. ดุจช้างไพรไร้ดวงตา
โย นิรุตฺตึ น สิกฺเขยฺย, สิกฺขนฺโต ปิฏกตฺตยํ;
ปเท ปเท วิกงฺเขยฺย, วเน อนฺธคโช ยถาฯ
„บุคคลที่ไม่ศึกษาหลักนิรุตติศาสตร์
เมื่อไปศึกษาพระไตรปิฏกอรรถกถา
ย่อมจะสังสัยในทุก ๆ บท เหมือนช้าง
ตาบอดท่องเที่ยวไปในป่า ฉะนั้น.
(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๔๓)
..
Montag, 19. Oktober 2020
นิรุตฺติทีปนีปาฐ ๔.สมาสกณฺฑ
๔. สมาสกณฺฑ
อถ ยุตฺตตฺถานํ สฺยาทฺยนฺตปทานํ เอกตฺถีภาโว วุจฺจเตฯ เอกตฺถีภาโวติ จ อิธ สมาโส วุจฺจติฯ โส จ สมาโส ฉพฺพิโธ อพฺยยีภาโว, ตปฺปุริโส, กมฺมธารโย, ทิคุ, พหุพฺพีหิ, ทฺวนฺโทติฯ
อพฺยยีภาวสมาส
ตตฺถ อพฺยยีภาโว ปฐมํ วุจฺจเตฯ พฺยโย วุจฺจติ วิกาโร, นตฺถิ พฺยโย เอตสฺสาติ อพฺยโย, อพฺยโย หุตฺวา ภวตีติ อพฺยยีภาโว, นานาลิงฺค, วิภตฺติ, วจเนสุ รูปวิการรหิโต หุตฺวา ภวตีติ อตฺโถ, สพฺพลิงฺค,-วิภตฺติ, วจเนสุปิ เยภุยฺเยน เอกรูเปน ปวตฺตตีติ วุตฺตํ โหติฯ
อพฺยยนฺติ วา อุปสคฺคนิปาตานํ เอว นามํ, อยํ ปน ปกติ อพฺยยํ น โหติ, อสงฺขฺเยหิ สห เอกตฺถตาวเสน อพฺยยํ โหติ, อิติ อนพฺยยมฺปิ อพฺยยํ ภวตีติ อพฺยยีภาโวฯ
๓๓๑. สฺยาทิสฺยาทิเนกตฺถํ [ก. ๓๑๖; รู. ๓๓๑; นี. ๖๗๕; จํ. ๒.๒.๑; ปา. ๒.๑.๔]ฯ
อธิการสุตฺตมิทํฯ สฺยาทิ วุจฺจติ สฺยาทฺยนฺตปทํ, ‘สฺยาทินา’ติ สฺยาทฺยนฺตปเทน, เอโก อตฺโถ ยสฺส ตํ เอกตฺถํ, สฺยาทิปทํ สฺยาทิปเทน สห เอกตฺถํ โหตีติ อตฺโถฯ
เอตฺถ จ ‘สฺยาที’ติ วจเนน อุปสคฺค, นิปาเตหิ สทฺธิํ สพฺพานิ นามิกปทานิ นามปฏิรูปกานิ จ สงฺคณฺหาติ, ตฺยาทฺยนฺตปทานิ นิวตฺเตติฯ
๑๔๑. - ๑๔๒. คนที่ไม่ควรปรึกษาความลับด้วย ๙ พวก
 |
๑๔๑. - ๑๔๒. คนที่ไม่ควรปรึกษาความลับด้วย ๙ พวก
รตฺโต ทุฏฺโฐ จ มูฬฺโห จ, ภีรุ อามิสครุโก; อิตฺถี โสณฺโฑ ปณฺฑโก จ, นวโม ทารโกปิ จฯ นวเต ปุคฺคลา โลเก, อิตฺตรา จลิตา จลา; เอเตหิ มนฺติตํ คุยฺหํ, ขิปฺปํ ภวติ ปากฏํฯ „คนราคจริต ๑ คนโทสจริต ๑ คนโมหจริต ๑ คนขี้กลัว ๑ คนเห็นแก่ได้ ๑ ผู้หญิง ๑ คนขี้เมา ๑ กะเทย ๑ และเด็กน้อยเป็นที่เก้า ๑ บุคคลทั้ง ๙ เหล่านี้ เป็นคนอ่อนไหวง่าย ไม่มีความมั่นคง เหตุนั้น ความลับที่ปรึกษากับคนเหล่านั้น ย่อมรั่วไหลได้ง่าย.“ (กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๔๑-๑๔๒) .. |
Sonntag, 18. Oktober 2020
นิรุตฺติทีปนีปาฐ ๓.การกกณฺฑ
๓. การกกณฺฑ
ปฐมาวิภตฺติราสิ
อถ นามวิภตฺตีนํ อตฺถเภทา วุจฺจนฺเตฯ
กสฺมึ อตฺเถ ปฐมา?
๒๘๙. ปฐมตฺถมตฺเต [จํ. ๒.๑.๙๓; ปา. ๒.๓.๔๖]ฯ
นามสฺส อภิเธยฺยมตฺเต ปฐมาวิภตฺติ โหติฯ
รุกฺโข, มาลา, ธนํฯ
เอตฺถ จ มตฺตสทฺเทน กตฺตุ, กมฺมาทิเก วิภตฺยตฺเถ นิวตฺเตติฯ ตสฺมา อตฺถมตฺตนฺติ ลิงฺคตฺโถเยว วุจฺจติฯ
ตตฺถ อนุจฺจาริเต สติ สุณนฺตสฺส อวิทิโต อตฺโถ ลีนตฺโถ นามฯ ตํ ลีนมตฺถํ คเมติ โพเธตีติ ลิงฺคํ, อุจฺจาริตปทํฯ
ตํ ปน ปกติลิงฺคํ, นิปฺผนฺนลิงฺคนฺติ ทุวิธํฯ ตตฺถ วิภตฺติรหิตํ ปกติลิงฺคํ อิธาธิปฺเปตํ ลิงฺค, วิภตฺตีนํ วิสุํ วิสุํ วิภาคฏฺฐานตฺตาฯ
ลีนํ องฺคนฺติ ลิงฺคํฯ ตตฺถ ‘ลีน’นฺติ อปากฏํฯ ‘องฺค’นฺติ อวยโวฯ ลิงฺคํ, นามํ, ปาฏิปทิกนฺติ อตฺถโต เอกํฯ
๑๔๐. คนผู้ทำลายประโยชน์ ๘ พวก
๑๔๐. คนผู้ทำลายประโยชน์ ๘ พวก
รตฺโต ทุฏฺโฐ จ มุฬฺโห จ, มานี ลุทฺโธ ตถาลโส;
เอกจินฺตี จ พาโล จ, เอเต อตฺถวินาสกาฯ
„คนทำลายประโยชน์ ๙ เหล่านี้ คือ
๑.คนราคจริต ๒.คนโทสจริต ๓.คนโมหจริต
๔.คนมีมานะมาก ๕.คนละโมบมาก
๖.คนขี้เกียจ ๗.คนเถรตรง และ ๘.คนพาล.“
(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๔๐)
..
Abonnieren
Posts (Atom)