๑๘๙. ศรัทธาและความรัก

๑๘๙. ศรัทธาและความรัก

สทฺธาเปเมสุ สนฺเตสุ, น คเณ มาสกํ สตํ;

สทฺธาเปเมสฺวสนฺเตสุ, มาสกํปิ สตํ คเณ.

เมื่อมีความเชื่อความรักให้กัน

เงินเป็นร้อยเป็นพัน ไม่ต้องนับก็ได้,

แต่เมื่อหมดศรัทธาและความรักต่อกัน

เงินแค่ร้อยเดียว ต้องนับแล้วนับอีก.

(ธรรมนีติ ฆราวาสกถา ๑๘๙, มหารหนีติ ๑๘๕)

--

๑๘๘. คนใกล้ตัว

๑๘๘. คนใกล้ตัว

โย จ พนฺธุ หิเต ยุตฺโต, โส ปิตา โย จ โปสโก;

ตํ มิตฺตํ ยตฺถ วิสาโส, ภริยา ยตฺถ นิพฺพุติ.

คนเกื้อกูลต่อกันชื่อว่าพวกพ้อง

คนเลี้ยงดูอุ้มชู ชื่อว่าเป็นพ่อ

คนคุ้นเคยกัน ชื่อว่าเป็นเพื่อน

คนให้ความเย็นใจ ชื่อว่าภริยา.

(ธรรมนีติ ฆราวาสกถา ๑๘๘, มหารหนีติ ๑๔๔)

--

๑๘๗. การนอนบอกฐานะ

๑๘๗. การนอนบอกฐานะ

เอกยาโม นราธิปฺโป, ทฺวิยาโม ปณฺฑิโต นโร;

ตโย ยาโม ฆราวาโส จ, จตุยาโม จ ทุคฺคโต.

พระราชาบรรทมยามเดียว, 

นักปราชญ์นอนเพียงสองยาม,

ชาวบ้านนอนเพียงสามยาม, 

แต่คนเข็ญใจนอนตลอดสี่ยาม.

(ธรรมนีติ ฆราวาสกถา ๑๘๗, โลกนีติ ๑๑๒, กวิทัปปณนีติ ๒๕๔)

--

๑๘๖. ข่มคนที่ควรข่ม

๑๘๖. ข่มคนที่ควรข่ม

สยํ อายํ วยํ ชญฺญา, สยํ ชญฺญา กตากตํ;

นิคฺคณฺเห นิคฺคณฺหารหํ, ปคฺคณฺเห ปคฺคณฺหารหํ.

ผู้ครองเรือนที่ฉลาดควรทราบ

ความเจริญและความเสื่อมด้วยตนเอง,

ควรรู้กิจทีตนได้ทำแล้วและยังมิได้ทำ;

พึงข่มคนที่ควรข่ม, ยกย่องคนที่ควรยกย่อง.

(ธรรมนีติ ฆราวาสกถา ๑๘๖, โลกนีติ ๑๒๓, กวิทัปปณนีติ ๒๖๑, ขุ. ชา. ๒๗/๒๔๔๒ เตสกุณชาดก)

--

๑๘๕. โอวาทเศรษฐี

๑๘๕. โอวาทเศรษฐี

อญฺชนานํ ขยํ ทิสฺวา, วมฺมิกานญฺจ สญฺจยํ;

มธูนญฺจ สมาหารํ, ปณฺฑิโต ฆรมาวเส.

บัณฑิตเห็นความสิ้นไปแห่งยาหยอดตา

ความพอกพูนแห่งจอมปลวก

และความเพิ่มพูนแห่งน้ำผึ้งทั้งหลายแล้ว

พึงอยู่ครองเรือนเถิด.

(ธรรมนีติ ฆราวาสกถา ๑๘๕ นรทักขทีปนี ๑๗๙ ธัมมปทัฏฐกถา พาลวรรค อานันทเสฏฐิวัตถุ)

--

๑๘๔. ชีวิตฆราวาส

๑๘๔. ชีวิตฆราวาส

ขลํ สาลํ ปสุํ เขตฺตํ, คนฺตา จสฺส อภิกฺขณํ;

มิตํ ธญฺญํ นิธาเปยฺย, มิตญฺจ ปาจเย ฆเร.

ฆราวาสต้องไปสู่ลานข้าว โรงนา 

คอกสัตว์เลี้ยง และไร่นาเนือง ๆ

ต้องให้เก็บข้าวเปลือกที่ตวงแล้ว

และพึงให้หุงข้าวที่ตวงแล้วในเรือน.

(ธรรมนีติ ฆราวาสกถา ๑๘๔, ๓๑๖ มหารหนีติ ๒๓๓, ขุ. ชา. ๒๘/๙๗๐ วิธุรชาดก)

--

๑๘๓. เว้นให้ห่างไกล

๑๘๓. เว้นให้ห่างไกล

ยสํ ลาภํ ปตฺถยนฺตํ, นรํ วชฺชนฺติ ทูรโต;

ตสฺมา อนเปกฺขิตฺวา น, ตํ มคฺคํ มคฺคเย พุโธ.

บัณฑิตย่อมละเว้นคนมุ่งยศ

คนมุ่งลาภให้ห่างไกล 

เพราะเหตุนั้น ผู้รู้อย่าไปเพ่งถึง 

และไม่ควรแสวงหาช่องทางนั้น.

(ธรรมนีติ ฆราวาสกถา ๑๘๓, มหารหนีติ ๖๗)

--