หลักสูตรธรรมศึกษาชั้นเอก (๑) กระทู้ธรรม

สารบัญ

เรื่อง / หน้า

กระทู้ธรรม

- อักษรย่อบอกนามคัมภีร์ ๑

- จิตตวรรค ๓

- ธัมมวรรค ๕

- วิริยวรรค ๑๓

- สามัคคีวรรค ๑๕

- อัปปมาทวรรค ๑๖

วิชาธรรม

- ๑. นิพพิทา ความหน่าย ๑๙

- โทษของการหมกอยู่ในโลก ๒๐

- อาการสำรวมจิต ๒๑

- มารและบ่วงแห่งมาร ๒๑

- ปฏิปทาแห่งนิพพิทา ๒๒

- อนิจจตา ความไม่เที่ยง กำหนดรู้ได้ ๓ ทาง ๒๓

- สรุปอนิจจลักษณะแห่งสังขาร ๒๔

ปัญหาและเฉลย(วินัยบัญญัติ) นักธรรมชั้นเอก ปี 2543

ปัญหาและเฉลยวินัยบัญญัติ นักธรรมชั้นเอก

สอบในสนามหลวง พ.ศ. ๒๕๔๓

วันเสาร์ ที่ ๑๘ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๓

------------------------------

๑.

๑.๑ การตั้งญัตติและสวดอนุสาวนามีอยู่ในกรรมอะไรบ้าง ในสังฆกรรมทั้ง ๔ ?

๑.๒ สังฆกรรม ๔ นั้น อย่างไหนต้องทำในสีมา อย่างไหนทำนอกสีมาก็ได้ ?

ตอบ:

๑.๑ การตั้งญัตติ มีในญัตติกรรม ญัตติทุติยกรรม และญัตติจตุตถกรรม

ส่วนการสวดอนุสาวนา มีในญัตติทุติยกรรม และญัตติจตุตถกรรม

๑.๒ ญัตติกรรม ญัตติทุติยกรรม และญัตติจตุตถกรรม ต้องทำในสีมาเท่านั้น ทำนอกสีมาไม่ได้ เพราะต้องตั้งญัตติ ส่วนอปโลกนกรรม ทำนอกสีมาก็ได้ เพราะไม่ต้องตั้งญัตติ

๒.

๒.๑ พัทธสีมามีกำหนดขนาดพื้นที่ไว้หรือไม่ ? ถ้ามี กำหนดไว้อย่างไร ?

๒.๒ สถานที่ที่เป็นสีมาตามพระวินัยไม่ได้ มีหรือไม่ ? เพราะเหตุใด ?

ตอบ:

ปัญหาและเฉลย(พุทธานุพุทธประวัติ) นักธรรมชั้นเอก ปี 2543

ปัญหาและเฉลยพุทธานุพุทธประวัติ นักธรรมชั้นเอก

สอบในสนามหลวง พ.ศ. ๒๕๔๓

วันศุกร์ ที่ ๑๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๓

------------------------------

๑.

๑.๑ ลักษณะทั้ง ๒ ที่พระพุทธองค์ทรงเห็นในมัชฌิมยามแห่งราตรีตรัสรู้คือ อะไรบ้าง ?

๑.๒ พระอุทานที่พระพุทธองค์ทรงเปล่งในปัจฉิมยามมีความว่าอย่างไร ?

ตอบ:

๑.๑ คือ

๑) ปัจจัตตลักษณะ ได้แก่การกำหนดโดยความเป็นกอง

๒) สามัญลักษณะ ได้แก่การกำหนดโดยความเป็นสภาพเสมอกันคือ ความเป็นของไม่เที่ยง

๑.๒ มีความว่า เมื่อใดธรรมทั้งหลายปรากฏชัดแก่พราหมณ์ผู้มีเพียรเพ่งอยู่ พราหมณ์นั้นย่อมกำจัดเสนามาร คือ ชรา พยาธิ มรณะเสียได้ ดุจพระอาทิตย์อุทัยขึ้นกำจัดมืด ทำอากาศให้สว่างฉะนั้น

๒.

๒.๑ ที่สุดโต่งอันบรรพชิตไม่ควรเสพนั้นคืออะไรบ้าง ?

๒.๒ ที่สุดโต่งนั้นมีโทษอย่างไร ?

ตอบ:

ปัญหาและเฉลย(ธรรม) นักธรรมชั้นเอก ปี 2543

ปัญหาและเฉลยธรรม นักธรรมชั้นเอก

สอบในสนามหลวง พ.ศ. ๒๕๔๓

วันพฤหัสบดี ที่ ๑๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๓

------------------------------

๑.

๑.๑ คำว่าโลก ในพระบาลีว่า “เอถ ปสฺสถิมํ โลกํ ฯปฯ” หมายถึงอะไร ?

๑.๒ พระบรมศาสดาทรงชักชวนให้มาดูโลกนี้โดยมีพระประสงค์อย่างไร ?

ตอบ:

๑.๑ คำว่า โลก โดยตรงหมายถึงแผ่นดินซึ่งเป็นที่อยู่อาศัย โดยอ้อมหมายถึงหมู่สัตว์ผู้อยู่อาศัย

๑.๒ ทรงมีพระประสงค์ให้พิจารณาดูให้รู้จักของจริง เพราะในโลกที่กล่าวนี้ย่อมมีพร้อมมูลบริบูรณ์ด้วยสิ่งที่มีคุณและโทษ พระบรมศาสดาทรง ชักชวนให้มาดูโลก เพื่อให้รู้จักสิ่งที่เป็นจริง จักได้ละสิ่งที่เป็นโทษไม่ข้องติดอยู่ในสิ่งที่เป็นคุณ

๒.

๒.๑ บุคคลเช่นไรชื่อว่าหมกอยู่ในโลก ?

๒.๒ ผู้หมกอยู่ในโลกได้รับผลอย่างไร ?

ตอบ:

ปัญหาและเฉลย(วินัยบัญญัติ) นักธรรมชั้นโท ปี 2543

ปัญหาและเฉลยวินัยบัญญัติ นักธรรมชั้นโท

สอบในสนามหลวง พ.ศ. ๒๕๔๓

วันเสาร์ ที่ ๑๘ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๓

------------------------------

๑.

๑.๑ สิกขาบทนอกพระปาฏิโมกข์เรียกว่าอะไร ? ทรงบัญญัติไว้เพื่อประโยชน์อะไร ?

๑.๒ กายบริหาร ข้อที่ ๓ และข้อที่ ๗ มีความว่าอย่างไร ?

ตอบ:

๑.๑ เรียกว่า อภิสมาจาร ทรงบัญญัติไว้เพื่อความเป็นระเบียบเรียบร้อยของภิกษุ และเพื่อความงามของพระศาสนา เช่นเดียวกับตระกูลใหญ่ จำต้องมีขนบธรรมเนียมและระเบียบไว้รักษาเกียรติและความเป็นผู้ดีของตระกูล

๑.๒ มีความว่าดังนี้

ข้อที่ ๓ อย่าพึงไว้เล็บยาว การขัดมลทินหรือแคะมูลเล็บเป็นกิจควรทำ

ข้อที่ ๗ อย่าพึงแต่งเครื่องประดับต่างๆ เช่น ตุ้มหู สายสร้อยและแหวนเป็นต้น

๒.

๒.๑ บาตรที่ทรงอนุญาตมีกี่ชนิด ? อะไรบ้าง ? บาตรแสตนเลสจัดเข้าในชนิดไหน ?

๒.๒ บาตรที่ทรงห้ามมีกี่ชนิด ? อะไรบ้าง ?

ตอบ:

ปัญหาและเฉลย(อนุพุทธประวัติ) นักธรรมชั้นโท ปี 2543

ปัญหาและเฉลยอนุพุทธประวัติ นักธรรมชั้นโท

สอบในสนามหลวง พ.ศ. ๒๕๔๓

วันศุกร์ ที่ ๑๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๓

------------------------------

๑.

๑.๑ อนุพุทธบุคคลคือบุคคลพวกไหน ? ได้ชื่อว่าอย่างนั้นเพราะเหตุไร ?

๑.๒ อนุพุทธบุคคล เป็นนักบวชหรือบุคคลทั่วไป ?

ตอบ:

๑.๑

คือบุคคลผู้เป็นสาวกของพระพุทธเจ้า ได้ชื่ออย่างนั้นเพราะเป็นผู้รู้ตามพระพุทธเจ้า

๑.๒

เป็นนักบวชก็มี เป็นบุคคลทั่วไปก็มี

๒.

๒.๑ การศึกษาอนุพุทธประวัติให้ประโยชน์อย่างไรต่อเจ้าของประวัติ ?

๒.๒ การศึกษาอนุพุทธประวัติให้คุณค่าอย่างไรต่อผู้ศึกษา ?

ตอบ:

ปัญหาและเฉลย(วิชาธรรม) นักธรรมชั้นโท ปี 2543

ปัญหาและเฉลยธรรม นักธรรมชั้นโท

สอบในสนามหลวง พ.ศ. ๒๕๔๓

วันพฤหัสบดี ที่ ๑๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๓

------------------------------

๑.

๑.๑ ปริเยสนา ๒ อย่างตามความในพระสูตรท่านแสดงไว้อย่างไร ?

๑.๒ ภิกษุควรแสวงหาเลี้ยงชีพอย่างไรจึงเป็นการแสวงหาอย่างประเสริฐ ?

ตอบ:

๑.๑

แสดงว่า แสวงหาสิ่งอันมิใช่ของมีชรา พยาธิ มรณะ โสกะและสังกิเลส เป็นธรรมดา คือธรรมอันเกษมมีพระนิพพานเป็นอย่างสูง จัดเป็นอริย ปริเยสนา แสวงหาสิ่งอันมีชรา พยาธิ มรณะ โสกะและสังกิเลสเป็นธรรมดา ทั้งที่สภาพเช่นนั้นก็มีในตนอยู่พร้อมแล้ว จัดเป็นอนริยปริเยสนา

๑.๒

ภิกษุแสวงหาเลี้ยงชีพโดยอุบายอันสมควร ทั้งไม่เป็นโลกวัชชะมีโทษทางโลกและไม่เป็นปัณณัตติวัชชะ มีโทษทางพระบัญญัติ ไม่สร้างความเดือดร้อนให้แก่ตนและผู้อื่นจึงจะเป็นการแสวงหาอย่างประเสริฐ

๒.

๒.๑ ปรีชาหยั่งรู้อะไรจัดเป็นกิจจญาณ ?

๒.๒ สิกขาคืออะไร ? มีเท่าไร ? อะไรบ้าง ?

ปัญหาและเฉลย(พุทธประวัติ) นักธรรมชั้นตรี ปี 2543

ปัญหาและเฉลยพุทธประวัติ นักธรรมชั้นตรี

สอบในสนามหลวง พ.ศ. ๒๕๔๓

วันศุกร์ ที่ ๑๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๓

----------------------------------------

๑.

ก. พุทธประวัติคืออะไร ?

ข. มีความสำคัญอย่างไรที่ต้องเรียนรู้ ?

ตอบ:

ก. คือ เรื่องที่พรรณนาความเป็นไปของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

ข. มีความสำคัญในการศึกษาและปฏิบัติพระพุทธศาสนา เพราะแสดง

พระพุทธจริยาให้ปรากฏ เช่นเดียวกับตำนานย่อมมีความสำคัญต่อชาติของตน ที่ให้รู้ได้ว่า ชาติได้เป็นมาแล้วอย่างไร

๒.

ก. เจ้าชายสิทธัตถะทรงปรารภถึงอะไรจึงเสด็จออกบรรพชา ?

ข. ทรงบรรพชาเมื่อพระชันษาเท่าไร ? และทรงบรรพชาได้กี่ปีจึงตรัสรู้ ?

ตอบ:

ปัญหาและเฉลย(ธรรม) นักธรรมชั้นตรี ปี 2543

ปัญหาและเฉลยธรรม นักธรรมชั้นตรี

สอบในสนามหลวง พ.ศ. ๒๕๔๓

วันพฤหัสบดี ที่ ๑๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๓

-----------------------------

๑.

ก. โลกเดือดร้อนวุ่นวายในปัจจุบันนี้ เพราะขาดธรรมอะไร ?

ข. บุคคลมีกาย วาจา ใจ งดงามเพราะปฏิบัติธรรมอะไร ?

ตอบ:

ก. เพราะขาดธรรมคุ้มครองโลก ๒ อย่างคือ

๑) หิริ ความละอายแก่ใจ

๒) โอตตัปปะ ความเกรงกลัว

ข. เพราะปฏิบัติธรรมอันทำให้งาม ๒ อย่างคือ

๑) ขันติ ความอดทน

๒) โสรัจจะ ความเสงี่ยม

๒.

ก. ทุจริต คืออะไร ? มีเท่าไร ? อะไรบ้าง ?

ปัญหาและเฉลยวิชา(วินัยบัญญัติ) นักธรรมชั้นเอก ปี 2546

ปัญหาและเฉลยวิชาวินัยบัญญัติ นักธรรมชั้นเอก

สอบในสนามหลวง

วันเสาร์ ที่ .. พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๖

----------------------------------

๑.

๑.๑

สังฆกรรมมีกี่อย่าง ? อะไรบ้าง ?

๑.๒

ในสีมาเดียวกัน ภิกษุจะประชุมกันทำสังฆกรรมวันหนึ่ง ๒ ครั้งไม่ได้ ข้อนี้มีความจริงเป็นอย่างไร ? จงอธิบาย

ตอบ:

๑.๑

มี ๔ อย่าง คือ

๑) อปโลกนกรรม

๒) ญัตติกรรม

๓) ญัตติทุติยกรรม

๔) ญัตติจตุตถกรรม ฯ

๑.๒

มีความจริงเป็นอย่างนี้ คือ สังฆกรรมบางอย่าง เช่น อุโบสถ ปวารณา ภิกษุอยู่ในสีมาเดียวกัน จะต้องพร้อมเพรียงกันทำ จะแยกกันทำ ๒ พวก ๒ ครั้งไม่ได้ แต่สังฆกรรมบางอย่าง เช่น อุปสมบทกรรม อัพภานกรรม จะทำวันเดียวหลายครั้งก็ได้ ฯ

๒.

๒.๑

สีมามีกี่ประเภท ? อะไรบ้าง ?

ปัญหาและเฉลย(วิชาพุทธานุพุทธประวัติ) นักธรรมชั้นเอก ปี 2546

ปัญหาและเฉลยวิชาพุทธานุพุทธประวัติ นักธรรมชั้นเอก

สอบในสนามหลวง

วันเสาร์ ที่ .. พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๖

---------------------------------

๑.

๑.๑

ความเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้น สำเร็จด้วยญาณอะไร ? เพราะเหตุไร ?

๑.๒

พระพุทธองค์ ครั้นตรัสรู้แล้ว ทรงเปล่งพระอุทานในยามสุดท้าย มีความว่าอย่างไร ?

ตอบ:

๑.๑

ด้วยอาสวักขยญาณ ฯ เพราะอาสวักขยญาณ คือความรู้เป็นเหตุสิ้นอาสวะ คือ เครื่องเศร้าหมองอันหมักหมมในจิตสันดาน ฯ

๑.๒

มีความว่า “ เมื่อใดธรรมทั้งหลายปรากฏชัดแก่พราหมณ์ผู้มีเพียรเพ่งอยู่ พราหมณ์นั้นย่อมกำจัดเสนามาร คือชรา พยาธิ มรณะ เสียได้ ดุจ
พระอาทิตย์อุทัย กำจัดมืดทำอากาศให้สว่างขึ้นฉะนั้น” ฯ

๒.

๒.๑

พระพุทธองค์ทรงประดิษฐานพระพุทธศาสนาที่ไหนเป็นแห่งแรก ? 
ทรงเห็นประโยชน์อะไรจึงทรงประดิษฐาน ณ ที่นั้น ?