๑๐๘. หญิงงามเป็นประธาน

๑๐๘. หญิงงามเป็นประธาน

สรทํ อุตุ กาลานํ, ภริยานํ รูปวตี,

เชฏฺโฐ ปธานํ ปุตฺตานํ, ทิสานํ อุตฺตราทิสาฯ

“บรรดาฤดูทั้งหลาย ฤดูสารท์ เป็นประธาน,

บรรดาภริยาทั้งหลาย ภริยาที่มีรูปงาม เป็นประธาน,

บรรดาบุตรทั้งหลาย บุตรคนโต เป็นประธาน,

บรรดาทิศทั้งหลาย ทิศอุดร เป็นประธาน.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๘)

..

๑๐๗. ลักษณะหญิงงาม

๑๐๗. ลักษณะหญิงงาม

สามา มิคกฺขี ตนุมชฺฌคตฺตา,

สูรู สุเกสี สมทนฺตปนฺตี;

คมฺภีรนาภี ยุวตี สุสีลี,

หีเน กุเล ชาตาปิ วิวาหฺยาฯ

„หญิงที่มีผิวงาม มีตาคมดุจเนื้อทราย 

เอวบางร่างน้อย มีขาเรียวงาม 

มีผมดำเงางาม มีฟันเรียบเสมอ  

มีสะดือเว้าใน ยังวัยสาว และมีกิริยามารยาทงาม

แม้เกิดในตระกูลต่ำ ก็ควรแต่งงานด้วย.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๗, ธัมมนีติ ๑๕๗)

..

๑๐๖. นารีผู้ประเสริฐ

๑๐๖. นารีผู้ประเสริฐ

ภุตฺเตสุ มณฺเฑสุ ชนีว กนฺตินี,

คุยฺเห จ ฐาเน ภคินีว หิริณี;

กมฺเมสุ ปตฺเตสุ กโรติ ทาสีว,

ภเยสุ มนฺตี สยเนสุ รามเย;

รูปีสุ สิกฺขี กุปเนสุ ขนฺตินี,

สา นารี เสฎฺฐาติ วทนฺติ ปณฺฑิตา;

กายสฺส เภทา จ ทิเว ภเวยฺย สาฯ

หญิงใดผู้น่ารักเป็นดุจมารดาในเวลากิน เวลาแต่งตัว 

มีความละอายเป็นดุจน้องสาวเมื่ออยู่ในที่ลับตา

กระทำการงานที่มาถึงแล้วดุจนางทาสี

เป็นที่ปรึกษาเวลามีภัย ให้ความเย็นใจเวลานอน

หมั่นศึกษาสิ่งที่ดีงาม อดกลั้นได้เวลาโกรธ

หญิงนั้นเหล่านักปราชญ์เรียกว่า นารีผู้ประเสริฐ,

และหลังจากที่ตายไป เธอพึงเกิดในสวรรค์.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๖)

..

๑๐๕. แม้มีบุตรเป็นร้อยก็ควรทิ้ง

๑๐๕. แม้มีบุตรเป็นร้อยก็ควรทิ้ง

วิวาทสีลึ อุสูยภาณินึ,

สมฺปสฺสตณฺหึ พหุปากภุตฺตินึ;

อคฺคนฺตภุตฺติํ ปรเคหวาสินึ,

นารึ จเช ปุตฺตสตมฺปิ ปุมาฯ

„ผู้หญิงที่มักก่อการวิวาท

ขี้ริษยาและพูดมาก

เห็นอะไรอยากได้ไปหมด

รักประทานมาก

ชอบใช้ของแพง มักค้างแรมบ้านคนอื่น

ถึงมีลูกเป็นร้อย ผู้ชายก็ควรทิ้ง.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๕, ธัมมนีติ ๑๖๙)

..

๑๐๔. แม่น้ำ ป่าไม้ และผู้หญิง

๑๐๔. แม่น้ำ ป่าไม้ และผู้หญิง

สพฺพา นที วงฺกนที, สพฺเพ กฎฺฐมยา วนา;

สพฺพิตฺถิโย กเร ปาปํ, ลภมาเน นิวาตเกฯ

„แม่น้ำทุกสาย ล้วนคดเคี้ยว

ป่าไม่ทุกป่า ล้วนมีตนไม้

เมื่อได้โอกาสในที่ลับตา

ผู้หญิงทุกคน ย่อมทำกรรมอันลามก.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๔, กวิทัปปณนีติ ๒๙๗)

..

๑๐๓. ช้างเท้าหน้า-ช้างเท้าหลัง

๑๐๓.  ช้างเท้าหน้า-ช้างเท้าหลัง

ปตินา ชนิโต โภโค, อิตฺถิยาว สํโคปิโต;

ปุริโสว หิ ปธาโน, อิตฺถี สุตฺตํว สูจิยาฯ

“โภคสมบัติอันสามีหามาได้แล้ว, 

ภริยานั้นเทียวต้องเก็บรักษาให้ดี,

ที่แท้ ผู้ชายนั้นเทียวเป็นผู้นำ(ครอบครัว), 

ส่วนผู้หญิงเป็นดุจด้ายร้อยเข็มไว้ ฉะนั้น.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๓)

..

๑๐๒. จันทร์ไร้ราตรี สตรีไร้คู่ (ไม่งาม ๔ อย่าง)

๑๐๒. จันทร์ไร้ราตรี สตรีไร้คู่ (ไม่งาม ๔ อย่าง)

น รตฺติ วินา จนฺทิมา, วีจึ วินา จ อณฺณโว;

หํสํ วินา โปกฺขรณี, ปตึ กญฺญา จ โสภเตฯ

“พระจันทร์ปราศจากราตรี ย่อมไม่งาม,

ท้องทะเลปราศจากคลื่น ย่อมไม่งาม,

สระโบกขรณี ขาดหมู่หงส์ ย่อมไม่งาม,

กุลสตรีปราศจากสามี ย่อมไม่งาม.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๒, กวิทัปปณนีติ ๓๐๔, ธัมมนีติ ๒๖๑)

..

๑๐๐. ผู้มีเล่ห์เหลื่ยมมาก

๑๐๐. ผู้มีเล่ห์เหลื่ยมมาก

ทฺวตฺติปติกา นารี จ, ภิกฺขุ ทฺวตฺติวิหาริโก;

ทฺวตฺติปาสมุตฺโต ปกฺขี, กตมายา พหูตราฯ

“หญิงเคยผ่านสามีแล้วสองสามคน ๑, 

พระภิกษุเคยอยู่จำวัดแล้วสองสามวัด ๑,

นกตัวที่หลุดจากบ่วงแล้วสองสามครั้ง ๑, 

ทั้ง ๓ พวกนี้ ชื่อว่า มีเล่ห์เหลี่ยมมาก.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๐, กวิทัปปณนีติ ๓๐๓)

..

๑๐๑. วิธีปราบคน

๑๐๑. วิธีปราบคน

ทุชฺชนํ ปหารา ทเม, มิตฺตํ ทเม อภาณิกา;

อิตฺถิญฺจ พฺยสนา ทเม, ราคินํ อปฺปโภชนาฯ

“ปราบทุรชน โดยการโปยตี,

ปราบมิตร โดยการไม่พูดด้วย,

ปราบหญิง โดยให้รับความวิบัติ,

ปราบคนมีราคะ ด้วยการจำกัดอาหาร.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๑)

..

๙๙. ควรยกย่องให้กำลังใจกัน

๙๙. ควรยกย่องให้กำลังใจกัน

ชิณฺณมนฺนํ ปสํเสยฺย, ทารญฺจ คตโยพฺพนํ;

รณา ปุนาคตา สูรํ, สสฺสญฺจ เคหมาคตํฯ

„ควรยกย่องมารดาผู้แก่ชรา 

ควรยกยอภริยาผู้เริ่มผ่านวัยสาว.

ควรยกย่องหหารกล้าผู้กลับจากสนามรบ

ควรชมเชยข้าวกล้าที่นำมาสู่เรือน.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๙๙, ธัมมนีติ ๓๖๓, มหารหนีติ ๑๘๔, กวิทัปปณนีติ ๓๐๒, จาณักยนีติ ๗๙)

..