๗. สตฺตโม กณฺโฑ (ณฺวาทิ)
‘‘พหุลํ’’ (๑.๕๘) ‘‘กฺริยตฺถา’’ติ (๕.๑๔) จ สพฺพตฺถ วตฺถเตฯ
๑. จร ทร กร รห ชน สน ตล สาท สาธ กสาส จฎาย วาหิ ณุฯ
จร-คติภกฺขเณสุ, ทร-ทรเณ, กร-กรเณ, รห-จาเค, ชน-ชนเน, สน-สมฺภตฺติยํ, ตล-ปติฎฺฐายํ, สาท-อสฺสาทเน, สาธ-สํสิทฺธิยํ, กส-วิเลขเน, อส-เขปเน, จฎ-เภทเน, อย-อิติ คมนตฺโถ ทณฺฑโก ธาตุ, วา-คติคนฺธเนสุ, เอเตหิ กฺริยตฺเถหิ พหุลํ ณุ โหติฯ ‘‘อสฺสา ณานุพนฺเธ’’ติ (๕.๘๔) อุปนฺตสฺส อสฺส อา, จรติ หทเย มนุญฺญภาเวนาติ จารุ=โสภนํฯ ทรียตีติ ทาร=กฎฺฐํฯ กโรตีติ การุ=สิปฺปี, มฆ วา, วิสุกมฺโม จฯ รหติ จนฺทาทีนํ โสภาวิเสสํ นาเสตีติ ราหุ=อสุรินฺโทฯ ชายติ คมนาคมนํ อเนนาติชานุ=ชงฺโฆรูนํ สนฺธิฯ สเนติ อตฺตนิ ภตฺติํ อุปฺปาเทตีติ สานุ=คิริปฺปเทโสฯ ตลนฺติ ปติฎฺฐหนฺติ เอตฺถ ทนฺตาติ ตาลุ=วทเนกเทโสฯ สา ทียติ อสฺสาทียตีติ สาทุ=มธุรํฯ สาเธติ อตฺตปรหิตนฺติ สาธุ=สชฺชโนฯ กสียตีติ กาสุ=อาวาโฎ, อสติ สีฆภาเวน ปวตฺตตีติ อาสุ=สีฆํฯ จฎติ ภินฺทติ อมนุญฺญภาวนฺติ จาฎุ=มนุญฺโญฯ อยนฺติ ปวตฺตนฺติ สตฺตา เอเตนาติ อายุ=ชีวิตํฯ ‘‘อสฺสา ณาปิมฺหิ ยุก’’ อิติ (๕.๙๑) ยุก- วาติ คจฺฉตีติ วายุ-วาโตฯ
๒. ภร มร จร ตร อร คร หน ตน มน ภม กิต ธน พํห กมฺพมฺพ จกฺข ภิกฺข สํกินฺทนฺท ยช ปฎาณาส วส ปส ปํส พนฺธา อุฯ
ภร-ภรเณ, มร-ปาณจาเค, จร-คติภกฺขเณสุ, ตร ตรเณ, อร-คมเน, คร ฆร-เสจเน, คิราติ วา นิปาตนา อกาโร, หน-หึ สายํ, ตน-วิตฺตาเร, มน-ญาเณ, ภม-อนวฎฺฐาเน, กิต-นิวาเส, ธน-สทฺเท, พํห พฺรห พฺรูห-วุทฺธิยํ, กมฺพ-สํวรเณ, อมฺพ-สทฺเท, จกฺข อิกฺข ทสฺสเน, ภิกฺข-ยาจเน, สํกสงฺกายํ, อินฺท-ปรมิสฺสริเย, อนฺท-พนฺธเน, ยช-เทวปูชายํ, อฎ ปฎ-คมนถา, อณ-สทฺทตฺโถ, อส-เขปเน, วส-นิวาเส, ปสพาธเน, ปํส-นาสเน, พนฺธ-พนฺธเน, เอเตหิ กฺริยตฺเถหิ อุ โหติฯ ภรตีติ ภร=ภตฺตาฯ มรติ รูปกาเยน สเหวาติ มรุ=เทโว, นิชฺชลเทโส จฯ จรียติ ภกฺขียตีติ จรุ=หพฺยปา โกฯ ตรนฺติ อเนนาติ ตรุ=รุกฺโขฯ อรติ สูนภาเวน อุทฺธํ คจฺฉตีติ อรุ=วโณฯ ครติ สิญฺจติ, คิรติ วมติ วา สิสฺเสสุ สิเนหนฺติ ครุ=อาจริโยฯ หนติ โอทนาทีสุ วณฺณวิเสสํ นาเสตีติ หนุ=วทเนกเทโสฯ ตโนติ สํสาร ทุกฺขนฺติ ตนุ-สรีรํฯ มญฺญติ สตฺตานํ หิตาหิตนฺติ มนุ=ปชาปติฯ ภมติ จลตีติ ภมุ=นยโน ปติฎฺฐานํฯ เกตติ อุทฺธํ คจฺฉติ, อุปริ นิวสตีติ วา เกตุ=ธโชฯ ธนติ สทฺทํ กโรตีติ ธนุ=จาโปฯ พํห อิติ นิทฺเทสา อุมฺหิ นิจฺจํ นิคฺคหีตโลโป, พํหติ วุทฺธิํ คจฺฉตีติ พหุ=อนปฺปกํฯ กมฺพติ สํวรํ กโรตีถิ กมฺพุ=วลโย, สงฺโข จฯ อมฺพติ นาทํกโรตีติ อมฺพุ=วาริฯ จกฺขติ รูปนฺติ จกฺขุ=นยนํฯ ภิกฺขตีติ ภิกฺขุ=สมโณฯ สํกิรตีติ สํกุ=สูลํฯ อินฺทติ นกฺขตฺตานํ ปรมิสฺสริยํ ปวตฺเตตีติ อินฺทุ=จนฺโทฯ อนฺทนฺติ พนฺธนฺติ สตฺตา เอตายาติ อนฺทุ=สงฺขลิกาฯ ยชนฺติ อเนนาติ ยชุ=เวโทฯ ปฎติ พฺยตฺตภาวํ คจฺฉตีติ ปฎุ=วิจกฺขโณฯ อณติ สุขุมภาเวน ปวตฺตตีติ อณุ=สุขุโม, วีหิเภโท จฯ อสนฺติ ปวตฺตนฺติ สตฺตา เอเตหีติ อสโว=ปาณาฯ สุขํ วสนฺตฺยเนนาติ วสุ=ธนํฯ ปสียติ พาธียติ สามิเกหีติ ปสุฯ จตุปฺปโทฯ ปํสติ โสภาวิเสสํ นาเสตีติ ปํสุ=เรณุฯ พนฺธียติ สิเนหภาเวนาติ พนฺธุ=ญาติฯ
