๒๙๖. หญิงที่ควรเว้นแต่ไกล

๒๙๖. หญิงที่ควรเว้นแต่ไกล

โลเก หิ องฺคนา นาม, โกธนา มิตฺตเภทิกา;

ปิสุกา อกตญฺญู จ ทูรโต ปริวชฺชเยฯ

จริงอยู่ ชื่ออันว่าหญิงใดในโลกนี้

เป็นคนมักโกรธ มักทำลายเพื่อน

ชอบพูดส่อเสียดและเป็นคนอกตัญญู,

บุคคลพึงเว้นหญิงเช่นนั้นแต่ไกลเถิด.

(กวิทปฺปณนีติ ๒๙๕.๒)

..

๒๙๕.๒ อสาตมนต์

๒๙๕.๒ อสาตมนต์

อาสา โลกิตฺถิโย นาม, เวลา ตาสํ น วิชฺชติ;

สารตฺถา จ ปคพฺภา จ, สิขี สพฺพฆโส ยถา;

ตา หิตฺวา ปพฺพชิสฺสามิ, วิเวกมนุพฺรูหยํฯ

ขึ้นชื่อว่าหญิงในโลกนี้เลวทราม

เพราะหญิงเหล่านั้นไม่มีเขตแดน

มีแต่ความกำหนัดยินดี คึกคะนองไม่มีเลือก

เหมือนกับไฟที่ไหม้ไม่เลือน ฉะนั้น, 

เราจักละหญิงเหล่านั้นไปบวชพวกพูนวิเวก.

(#กวิทัปปณนีติ ทาสกกัณฑ์ คาถาที่ ๒๙๕.๒ #ขุ. ชา. ๒๗/๖๑ อสาตมันตชาดก, ๒๘/๓๑๑ กุณาลชาดก)

…

๒๙๕. อย่าถือสานารีเลย

๙. อิตฺถิกณฺฑ

๒๙๕. อย่าถือสานารีเลย

อาสา โลกิตฺถิโย นาม, เวลา ตาสํ น วิชฺชติ;

สารตฺตา จ ปคพฺภา จ, สิขี สพฺพฆโส ยถา;

ตสฺมา ตาโย หิตฺวาน, พฺรูเหยฺย วิเวกํ สุธีฯ

ขึ้นชื่อว่าหญิงในโลกนี้เลวทราม

เพราะหญิงเหล่านั้นไม่มีเขตแดน

มีแต่ความกำหนัดยินดี คึกคะนองไม่มีเลือก

เหมือนกับไฟที่ไหม้ไม่เลือน ฉะนั้น, ผู้มีปัญญาดี

ละทิ้งหญิงเหล่านั้นพึงพอกพูนวิเวกเถิด.

(กวิทปฺปณนีติ ๒๙๕.๑)

..

๒๙๔. คนใช้ ๕

๒๙๔. คนใช้ ๕ 

ทาสา ปญฺเจว โจรยฺย-สขาญาตฺยตฺตสาทิสา;

ตถา วิญฺญูหิ วิญฺเญยฺยา, มิตฺตทารา จ พนฺธวาฯ

ทาสมี ๕ จำพวกคือ ลักมา ๑

นาย ๑ เพื่อน ๑ ญาติ ๑ เช่นตน ๑

มิตร เมีย พวกพ้อง อันวิญญูชน

พึงทราบเหมือนอย่างนั้น.

(กวิทปฺปณนีติ ๒๙๔)

..

๒๙๓. ลูกจ้างที่ดี

๒๙๓. ลูกจ้างที่ดี 

ปุพฺพุฏฺฐา ปจฺฉานิปาตี, ทินฺนสฺส อาทายีปิ จ;

สุกตกมฺมกโร จ, กิตฺติวณฺณหโรปิ จฯ

ตื่นก่อนเจ้านาย ๑ นอนที่หลังนาย ๑

ถือเอาเฉพาะของที่นายอนุญาต ๑

จัดทำการงานให้ลุล่วงดี ๑

ประกาศยกย่องเกียรตินาย ๑.

(กวิทปฺปณนีติ ทาสกณฺฑ ๒๙๓)

๒๙๒. ทาส ๔ ประเภท

๘. ทาสกกณฺฑ

๒๙๒. ทาส ๔ ประเภท

อนฺโตชาโต ธนกฺกีโต, ทาสโพฺยปคโต สยํ;

ทาสากรมรานีโต-เจฺจวํ เต จตุธา สิยุํฯ

“ทาสมี ๔ จำพวกคือ

ทาสเกิดภายใน ๑

ทาสที่ช่วยมาด้วยทรัพย์ ๑

ทาสที่เขานำมาเป็นเชลย ๑

บุคคลที่ยอมเป็นทาสเอง ๑ “

(กวิทปฺปณนีติ ๒๙๒, มหารหนีติ ๑๐๖, ธมฺมนีติ ๑๘๐)

..

๒๙๑. สิ่งที่หมอควรรู้

๒๙๑. สิ่งที่หมอควรรู้

รุชาย ชยลกฺขณํ, รโส จ เภสชฺชมฺปิ จ;

ติลกฺขณเภโท เจว, วิเญฺญยฺโย ภิสเกฺกน เวฯ

ลักษณะการเอาชนะโรค ๑

วิธีรักษาโรค ๑ และยาที่ใช้รักษา ๑

ประเภทแห่งลักษณะทั้ง ๓ นี้

นายแพทย์ต้องรู้เป็นพิเศษ.

(กวิทัปปณนีติ เวชชาจริยกัณฑ์ คาถาที่ ๒๙๑)

๒๙๐. หมอดีมีคุณสมบัติ ๔ ข้อ

 ๒๙๐. หมอดีมีคุณสมบัติ ๔ ข้อ

ทิฏฺฐกมฺมตา โสจญฺจ, ทกฺขตา วิทิตาคโม;

จตฺตาโร สุภิสกฺกสฺส, สุคุณา วิญฺญุนา มตาฯ

คุณสมบัติของคุณหมที่ดี มี ๔ อย่าง

อันวิญญูชน ทราบกันแล้ว คือ 

รับผิดชอบต่อหน้าที่ ๑ มีความสะอาด ๑

ขยันหมั่นเพียร ๑ และ มีความรู้ที่ชำนาญ ๑.

(กวิทัปปณนีติ เวชชาจริยกัณฑ์ คาถาที่ ๒๙๐)

๒๘๙. หมอควรเว้นโทษ ๕ อย่าง

 

๒๘๙. หมอควรเว้นโทษ ๕ อย่าง

กิลิฏฺฐวตฺถํ โกโธ จ, อติมานญฺจ คมฺมตา;

อนิมนฺติตคมนํ, เอเต ปญฺจ วิวชฺชิยาฯ

คุณหมอควรเว้นโทษ ๕ อย่างเหล่านี้ คือ 

การแต่งกายมอซอ ๑ ความโกรธเคือง ๑

การถือตัวเกินไป ๑ การประพฤติหยาบช้า ๑ 

และ การไปสู่ที่เขาไม่ได้เชื้อเชิญ ๑.

(กวิทัปปณนีติ เวชชาจริยกัณฑ์ คาถาที่ ๒๘๙)

๒๘๗-๘. ลักษณะของอาจารย์หมอ

๒๘๗-๘. ลักษณะของอาจารย์หมอ

นานาคนฺถชานนญฺจ, สุทิฏฺฐกมฺมสมฺปทา;

ทกฺขตา หตฺถสีฆตา, ปสาทสูรสตฺติตาฯ

สาภาวิกตงฺขณิก-ญาณสุภาสิตาปิ จ;

อุสฺสาโห ทพฺโพ สพฺพตา, เวชฺชาเจรสฺส ลกฺขณํ;

มีความรู้ตำราหลากหลาย, มีความรับผิดชอบหน้าที่สูง,

ขยันหมั่นเพียร, คล่องแคล่ว, เก่งกล้าสามารถน่าเลื่อมใส,

มีปัญญากล่าวชอบตามสภาวะในขณะนั้น, มีความอุตสาหะ,

มีไหวพริบทุกสถานการณ์ เหล่านี้เป็นลักษณะของหมอ.

(กวิทัปปณนีติ เวชชาจริยกัณฑ์ คาถาที่ ๒๘๗, ๒๘๘ )