๑๕.กบในกะลา

๑๕. กบในกะลา

อปฺปสฺสุโต สุตํ อปฺปํ, พหุํ มญฺญติ มานวา;

สินฺธูทกํ อปสฺสนฺโต, กูเป โตยํว มณฺฑุโกฯ

“คนที่มีความรู้น้อย มักถือตัว 

ย่อมสำคัญความรู้นิดหน่อยว่ามาก,

เหมือนกบน้อยไม่เคยเห็นน้ำทะเล 

เห็นแต่น้ำในบ่อ ฉะนั้น.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๑๕, ธัมมนีติ ๖๒, กวิทัปปณนีติ ๘๖)

..

๑๔.บางอย่างประมาณได้

 

๑๔. บางอย่างประมาณได้

ชลปฺปมาณํ กุมุทฺทนาลํ,

กุลปฺปมาณํ วินโยปมาณํ,

พฺยตฺติปฺปมาณํ กถีตวากฺยํ,

ปถวิยา ปมาณํ ติณมิลาตํฯ

“ก้านของบัว ใช้เป็นเครื่องวัดน้ำ,

กิริยามารยาท เป็นเครื่องวัดตระกูล,

คำพูดจา เป็นเครื่องวัดความฉลาด,

ความเฉาของหญ้า เป็นเครื่องวัดดิน.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๑๔, ธัมมนีติ ๒๕๓, กวิทัปปณนีติ ๘๕)

..

๑๓.ศิลป์และทรัพย์ที่ไร้ประโยชน์

๑๓. ศิลป์และทรัพย์ที่ไร้ประโยชน์

โปตฺถเกสุ ยํ สิปฺปํ, ปรหตฺเถสุ ยํ ธนํ,

ยทา กิจฺเจ สมุปฺปนฺเน, น ตํ สิปฺปํ น ตํ ธนํฯ

„มีความรู้แต่อยู่ในตำรา, 

มีทรัพย์แต่ฝากไว้กับผู้อื่น,

ยามมีธุระจำเป็นเกิดขึ้น, 

ความรู้และทรัพย์นั้นก็ช่วยอะไรไม่ได้.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๑๒, ธัมมนีติ ๓๗๔, กวิทัปปณนีติ ๘๔)

..

๑๒.บัณฑิตกับคนพาล

๑๒. บัณฑิตกับคนพาล

อปุฏฺโฐ ปณฺฑิโต เภรี, ปชฺชุนฺโน โหติ ปุจฺฉิโต,

พาโล ปุฏฺโฐ อปุฏฺโฐปิ, พหุมฺปิ ภณเต สทาฯ

„บัณฑิตไม่ถูกถามจะนิ่งเหมือนกลอง,

เมื่อถูกถามจึงบันลือดุจฟ้าคำราม,

คนพาลจะถูกถามหรือไม่ถูกถามก็ตาม 

ย่อมพูดพรำ่ในกาลทุกเมื่อ.

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๑๒, ธัมมนีติ ๔๖, มหารหนีติ ๕๓, กวิทัปปณนีติ ๑๑๒)

..

๑๐-๑๑.ศิลปศาสตร์ ๑๘ แขนง

 

๑๐-๑๑. ศิลปศาสตร์ ๑๘ แขนง

สุติ สมฺมุติ สงฺขฺยา จ, โยคา นีติ วิเสสกา;

คนฺธพฺพา คณิกา เจว, ธนุ เพทา จ ปูรณาฯ

ติกิจฺฉา อิติหาสา จ, โชติ มายา จ ฉนฺทติ;

เกตุ มนฺตา จ สทฺทา จ, สิปฺปาฎฺฐารสกา อิเมฯ

„ศิลปศาสตร์ ๑๘ แขนง เหล่านี้ คือ 

สุติศาสตร์ ๑ สมมุติ- ๑ สังขยา- ๑ โยคา- ๑ นีติ- ๑ 

วิเสสิกา- ๑ คันธัพพา- ๑ คณิกา- ๑ ธนุพเพธา- ๑ 

ปูรณา- ๑ ติกิจฉา- ๑ อิติหาสา- ๑ โชติ- ๑ มายา- ๑ 

ฉันทสา- ๑ เกตุ- ๑ มันตา และ สัททศาสตร์ ๑.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๑๐-๑๑, ธัมมนีติ ๑๔-๑๕)

..

๙.ห้าสิ่งที่ควรทำช้าๆ

๙. ห้าสิ่งที่ควรทำช้าๆ

สิเน สิปฺปํ สิเน ธนํ, สิเน ปพฺพตมารุหํ,

สิเน กามสฺส โกธสฺส, อิเม ปญฺจ สิเน สิเน.

„สิ่งที่ควรทำช้า ๆ ๕ ประการ คือ

๑. การเรียนศิลปะ (ต้องเพียรพยายาม)

๒. การแสวงหาทรัพย์ (ต้องขยันมั่นเพียร)

๓. การขึ้นภูเขา (ต้องดูกำลังวังชา)

๔. การเสพกามคุณทั้งห้า (ต้องมีสติอย่างมาก)

๕. การโกรธ (ต้องหาวิธีระงับโดยเร็ว).“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๙, ธัมมนีติ ๒๑๘)

..

๘.ถึงไกลก็ควรไป

๘. ถึงจะไกลก็ควรไป

ปณฺฑิโต สุตสมฺปนฺโน, ยตฺถ อตฺถีติ เจ สุโต,

มหุสฺสาเหน ตํ ฐานํ, คนฺตพฺพํว สุเตสินาฯ

@ หากได้ยินมาว่า มีนักปราชญ์ผู้ถึงพร้อม

ด้วยวิชาความรู้ มีอยู่ ณ ที่ใด,

ผู้แสวงหาความรู้ ควรไปสู่ที่นั้นให้จงได้ 

ด้วยความอุตสาหะอันแรงกล้าเถิด.

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๘)

..

๗.ของหายาก ๔ อย่าง

๗. ของหายากสี่อย่าง

เสเล เสเล น มาณิกํ, คเช คเช น มุตฺติกํ,

วเน วเน น จนฺทนํ, ฐาเน ฐาเน น ปณฺฑิตํฯ

“แก้วมณี มิได้มีในทุกภูผา, 

แก้วมุกดา มิได้มีในช้างทุกเชือก,

ไม้จันทน์แดง มิได้มีในทุกป่า, 

นักปราชญ์ มิได้มีในที่ทุกแห่ง.“

(โลกนีติ, หมวดบัณฑิต, คาถาที่ ๗, กวิทัปปณนีติ ๘๒)

..

๖.ขอให้รู้จริงเถอะ

๖. ขอให้รู้จริงเถอะ

ขุทฺโทติ นาติมญฺเญยฺย, วิชฺชา วา สิปฺปเมว วา,

เอกมฺปิ ปริโยทาตํ,  ชีวิตกปฺปการณํฯ

“ไม่ควรดูหมิ่นวิชาหรือศิลปะว่า เป็นของเล็กน้อย,

ความรู้ที่ถ่องแท้แม้อย่างเดียว

ย่อมเป็นเหตุให้เลี้ยงชีพได้.“

(โลกนีติ, หมวดบัณฑิต, คาถาที่ ๖)

..