๓๑๖. ผู้พิพากษา

๑๐. ปกิณฺณกณฺฑ

๓๑๖. ผู้พิพากษา

กุลสีลคุโณเปโต , สพฺพธมฺมปรายโณ;

ปวีโณ เปสนาชฺฌกฺโข, ธมฺมชฺฌกฺโข วิธียเตฯ

ผู้ประกอบด้วยคุณคือขนบธรรมเนียมแห่งสกุล,

ผู้มีธรรมทั้งปวงเป็นไปในเบื้องหน้า;

ผู้ฉลาด ดูแลข่าวสาร ท่านเรียกว่า ผู้รักษาธรรม.

(กวิทปฺปณนีติ ๓๑๖, จาณกฺยนีติ )

..

๓๑๕. หญิงคือทรัพย์อันประเสริฐ

๓๑๕. หญิงคือทรัพย์อันประเสริฐ

อิตฺถิโย เอกจฺจิยาปิ, เสยฺยา วุตฺตาว มุนินา;

ภณฺฑานํ อุตฺตมา อิตฺถี, อคฺคูปฏฺฐายิกา อิติฯ

อนึ่งหญิงผู้ประเสริฐบางพวกพระมุนีทรง

ยกย่องไว้แล้วว่า บรรดาทรัพย์สมบัติทั้งหลาย

หญิงเป็นทรัพย์อันสูงสุด และเป็นผู้อุปัฏฐากชั้นเลิศ.

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๓๑๕ #ธัมมนีติ ๑๖๔)

…

๓๑๔. หญิงในฝัน

๓๑๔. หญิงในฝัน

กูโปทกํ วฏจฺฉายา, สามาถี อิฏฺฐกาลยํ;

สีตกาเล ภเว อุณฺหํ, อุณฺหกาเล จ สีตลํฯ

"น้ำบ่อ ร่มเงา และสาวงาม

เป็นของน่าปรารถนาเป็นนิจ,

ในยามหนาวขอให้กายเธออุ่น,

ในยามร้อนขอให้กายเธอเย็น.“

(กวิทัปปณนีติ ๓๑๔, จาณกฺยนีติ ๙๖)

...

๓๑๓. ผู้รอบรู้เหตุผลย่อมรอดพ้นศัตรู

๓๑๓. ผู้รอบรู้เหตุผลย่อมรอดพ้นศัตรู

น หิ สพฺเพสุ ฐาเนสุ, ปุริโส โหติ ปณฺฑิโต;

อิตฺถีปิ ปณฺฑิตา โหติ, ลหุํ อตฺถวิจินฺติกาฯ

ชายจะเป็นบัณฑิตในที่ทุกแห่งก็หาไม่ 

แม้หญิงก็เป็นบัณฑิต มีปัญญาดำริ

เหตุผลได้รวดเร็ว (ได้เช่นกัน).

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๓๑๓ #ขุ. ชา. ๒๗/๑๑๔๒ สุลสาชาดก)

…

๓๑๒. แม้หญิงก็เป็นบัณฑิตได้

๓๑๒. แม้หญิงก็เป็นบัณฑิตได้

น หิ สพฺเพสุ ฐาเนสุ, ปุริโส โหติ ปณฺฑิโต;

อิตฺถีปิ ปณฺฑิตา โหติ, ตตฺถ ตตฺถ วิจกฺขณาฯ

ชายจะเป็นบัณฑิตในที่ทุกแห่งก็หาไม่ 

แม้หญิงก็เป็นบัณฑิตมีปัญญา

เฉลียวฉลาดในที่นั้นๆ ได้.

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๓๑๒ #ขุ. ชา. ๒๗/๑๑๔๑ สุลสาชาดก)

…

๓๑๑. อันตรายของพรหมจรรย์

๓๑๑. อันตรายของพรหมจรรย์

สลฺลเป อสิหตฺเถน, ปิสาเจนาปิ สลฺลเป;

อาสีวิสมฺปิ อาสีเท, เยน ทฏฺโฐ น ชีวติ;

น ตฺเวว เอโก เอกาย, มาตุคาเมน สลฺลเปฯ

บุคคลพึงสนทนาด้วยเพชฌฆาตก็ดี 

ด้วยปีศาจก็ดี พึงถูกต้อง อสรพิษที่กัดตายก็ดี 

ก็ไม่ร้ายแรงเหมือนสนทนาสองต่อสอง

ด้วยมาตุคามเลย.

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๓๑๑ #อัง. ปัญจก. ๒๒/๕๕ มาตุปุตติกสูตร)

…

๓๑๐. ลูกของหญิงผู้มีบุญ

๓๑๐. ลูกของหญิงผู้มีบุญ

ตสฺสา โย ชายติ โปโส, สูโร โหส ทิสมฺปติ; 

ตาทิสา สุภคิยา ปุตฺโต, รชฺชมฺปิ อนุสาสติฯ

ข้าแต่พระราชาผู้เป็นใหญ่ในทิศทั้งปวง

เด็กชายใดย่อมเกิดจากหญิงเช่นนั้น

เด็กชายนั้นย่อมเป็นคนแกล้วกล้า

บุตรของหญิงผู้มีบุญเช่นนั้น

ย่อมอาจปกครองแม้รัชสมบัติได้.

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๓๑๐)

…

๓๐๙. ยอดหญิง

 ๓๐๙. ยอดหญิง

อิตฺถีปิ หิ เอกจฺจิยา, เสยฺยา โปส ชนาธิป; 

เมธาวินี สีลวตี, สสฺสุเทวา ปติพฺพตาฯ

"ข้าแต่บุรุษผู้เป็นจอมแห่งชน

แท้จริง หญิงแม้บางคนเป็นผู้ประเสริฐ

มีปัญญา มีศีลธรรม เคารพพ่อผัว-

แม่ผัวดุจเทพและนับถือเชื่อฟังสามี."

(กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ ๓๐๙)

..

๓๐๘. ผู้มีมายามาก

๓๐๘. ผู้มีมายามาก

อาวฎฺฎนี มหามายา, พฺรหฺมจริยวิโกปนา; 

สีทนฺติ, นํ วิทิตฺวาน, อารกา ปริวชฺชเยฯ

"ผู้หญิงที่กลับกรอก มีมายาร้อยเล่มเกวียน

ทำพรหมจรรย์ให้กำเริบ หาความจำเริญมิได้,

บุรุษผู้มีปัญญารู้อย่างนี้แล้ว ควรเว้นให้ห่างไกล"

(กวิทปฺปณนีติ ๓๐๘)

..

๓๐๗. ผู้หญิงเต็มได้ยากเหมือนนที

 ๓๐๗. ผู้หญิงเต็มได้ยากเหมือนนที

อนลา มุทุสมฺภาสา, ทุปฺปูรา ตา นทีสมา; 

สีทนฺติ, นํ วิทิตฺวาน, อารกา ปริวชฺชเยฯ

"หญิงที่ไม่รู้ประมาณ ปากหวานก้นเปี้ยว

เติมเท่าไรก็ไม่เต็ม พร่องเป็นนิจดุจน่านนที

ผู้มีปัญญารู้อย่างนี้ควรเว้นให้ห่างไกล"

(กวิทปฺปณนีติ ๓๐๗)

..