๑๑๕. สูญเปล่า ๔ อย่าง

๑๑๕. สูญเปล่า ๔ อย่าง

อปุตฺตกํ ฆรํ สุญฺญํ, รฎฺฐํ สุญฺญํ อราชกํ;

อสิปฺปสฺส มุขํ สุญฺญํ, สพฺพสุญฺญํ ทลิทฺทกาฯ

 „เรือนที่ไร้บุตรน้อย  ก็สูญเปล่า,

ประเทศที่ไร้พระราชา ก็สูญเปล่า

คำพูดของคนที่ไร้ปัญญา ก็สูญเปล่า

ความเป็นคนจน(ด้วยศรัทธา) 

ชื่อว่า สูญเปล่าโดยประการทั้งปวง.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๑๕, ธัมมนีติ ๒๖๔, กวิทัปปณนีติ ๒๕๕, จาณักยนีติ ๔๗)

..

๑๑๔. สถานที่ไม่ควรพักอาศัย

๑๑๔. สถานที่ไม่ควรพักอาศัย

ยสฺมึ ปเทเส น มาโน, น เปมํ น จ พนฺธวา;

น จ วิชฺชาคโม โกจิ, น ตตฺถ ทิวสํ วเสฯ

„ณ สถานที่ใดไม่มีความนับถือกัน,

ไม่มีความรักให้กัน ไม่มีเพื่อนพ้อง;

และไม่มีการเรียนวิชาความรู้ที่เป็นประโยชน์,

ณ สถานที่นั้น ไม่ควรอยู่นานสิ้นวันหนึ่ง.

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๑๔, ธัมมนีติ-๘๒, มหารหนีติ ๖๙, กวิทัปปณนีติ ๑๑๗, จาณักยนีติ ๓๗)

..

๑๑๓. สถานที่ไม่น่าอยู่

๑๑๓. สถานที่ไม่น่าอยู่

ธนวา สุตวา ราชา, นที เวชฺโช จิเม ปญฺจ;

ยตฺถ เทเส น วิชฺชนฺติ, น ตตฺถ ทิวสํ วเสฯ

„สิ่งทั้ง ๕ เหล่านี้ คือ คนมีทรัพย์ ๑ 

นักปราชญ์ ๑ พระราชา ๑

แม่น้ำ ๑ และนายแพทย์ ๑

ย่อมไม่มี ในประเทศใด

ในประเทศนั้นไม่ควรอยู่สิ้นวันหนึ่ง.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๑๓, ธัมมนีติ-๘๑,, มหารหนีติ ๗๐, กวิทัปปณนีติ ๑๑๘, จาณักยนีติ ๓๖)

..

๑๑๒. การนอนบอกฐานะ

 ๖. ราชกณฺโฑ-หมวดราชา

๑๑๒. การนอนบอกฐานะ

เอกยามํ สเย ราชา, ทฺวิยามญฺเญว ปณฺฑิโต;

ฆราวาโส ติยามํว, จตุยามํ ตุ ยาจโกฯ

“พระราชาบรรทมชั่วหนึ่งยาม, 

บัณฑิตนอนเพียงสองชั่วยาม,

ชาวบ้าน นอนประมาณสามชั่วยาม, 

ส่วนยาจกชน นอนตลอดสี่ชั่วยามนั่นเทียว.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๑๒, ธัมมนีติ ๑๘๗, กวิทัปปณนีติ ๒๕๔)

..

๑๑๑. ทางเสื่อมของคนแก่

๑๑๑. ทางเสื่อมของคนแก่

อติกฺกนฺตวโย โปโส, อาเนติ ติมฺพรุตฺถนึ*;

ตสฺสา อิสฺสา น สุปติ*, ตํ ปราภวโต มุขํฯ

„ชายแก่ได้หญิงรุ่นสาวมาเป็นภริยา 

ย่อมนอนไม่หลับ เพราะความ

หึงหวงหญิงรุ่นสาวนั้น 

ข้อนั้นเป็นทางของคนเสื่อม(อย่างหนึ่ง).“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๑๑, สุตตันตนีติ ๑๒, ขุ. สุ. ๒๕/๓๐๔)

..

๑๑๐. หากชายอยากเป็นชายทุกชาติ

๑๑๐. หากชายอยากเป็นชายทุกชาติ

โย อิจฺเฉ ปุริโส โหตุํ, ชาตึ ชาตึ ปุนปฺปุนํ;

ปรทารํ วิวชฺเชยฺย, โธตปาโทว กทฺทมํฯ

“ชายใดปรารถนาเกิดเป็นชาย, 

ติดต่อกันทุกชาติไป

ชายนั้นพึงละเว้นลูกเมียผู้อื่น, 

เหมือนคนล้างเท้าแล้ว เว้นโคลนตม ฉะนั้น.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๑๐, ขุ. ชา. ๒๘/๘๖๕)

..

๑๐๙. หากหญิงอยากเกิดเป็นชาย

๑๐๙. หากหญิงอยากเกิดเป็นชาย

ยา อิจฺเฉ ปุริโส โหตุํ, ชาตึ ชาตึ ปุนปฺปุนํ;

สามิกํ อปจาเยยฺย, อินฺทํว ปาริจาริกาฯ

“หญิงใดปรารถนาเกิดเป็นชาย,

ติดต่อกันทุกชาติไป;

หญิงนั้นควรคารพปฏิบัติสามี,

ดุจนางฟ้าปฏิบัติต่อพระอินทร์ ฉะนั้น.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๙, ขุ. ชา. ๒๘/๘๖๕)

..

๑๐๘. หญิงงามเป็นประธาน

๑๐๘. หญิงงามเป็นประธาน

สรทํ อุตุ กาลานํ, ภริยานํ รูปวตี,

เชฏฺโฐ ปธานํ ปุตฺตานํ, ทิสานํ อุตฺตราทิสาฯ

“บรรดาฤดูทั้งหลาย ฤดูสารท์ เป็นประธาน,

บรรดาภริยาทั้งหลาย ภริยาที่มีรูปงาม เป็นประธาน,

บรรดาบุตรทั้งหลาย บุตรคนโต เป็นประธาน,

บรรดาทิศทั้งหลาย ทิศอุดร เป็นประธาน.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๘)

..

๑๐๗. ลักษณะหญิงงาม

๑๐๗. ลักษณะหญิงงาม

สามา มิคกฺขี ตนุมชฺฌคตฺตา,

สูรู สุเกสี สมทนฺตปนฺตี;

คมฺภีรนาภี ยุวตี สุสีลี,

หีเน กุเล ชาตาปิ วิวาหฺยาฯ

„หญิงที่มีผิวงาม มีตาคมดุจเนื้อทราย 

เอวบางร่างน้อย มีขาเรียวงาม 

มีผมดำเงางาม มีฟันเรียบเสมอ  

มีสะดือเว้าใน ยังวัยสาว และมีกิริยามารยาทงาม

แม้เกิดในตระกูลต่ำ ก็ควรแต่งงานด้วย.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๗, ธัมมนีติ ๑๕๗)

..

๑๐๖. นารีผู้ประเสริฐ

๑๐๖. นารีผู้ประเสริฐ

ภุตฺเตสุ มณฺเฑสุ ชนีว กนฺตินี,

คุยฺเห จ ฐาเน ภคินีว หิริณี;

กมฺเมสุ ปตฺเตสุ กโรติ ทาสีว,

ภเยสุ มนฺตี สยเนสุ รามเย;

รูปีสุ สิกฺขี กุปเนสุ ขนฺตินี,

สา นารี เสฎฺฐาติ วทนฺติ ปณฺฑิตา;

กายสฺส เภทา จ ทิเว ภเวยฺย สาฯ

หญิงใดผู้น่ารักเป็นดุจมารดาในเวลากิน เวลาแต่งตัว 

มีความละอายเป็นดุจน้องสาวเมื่ออยู่ในที่ลับตา

กระทำการงานที่มาถึงแล้วดุจนางทาสี

เป็นที่ปรึกษาเวลามีภัย ให้ความเย็นใจเวลานอน

หมั่นศึกษาสิ่งที่ดีงาม อดกลั้นได้เวลาโกรธ

หญิงนั้นเหล่านักปราชญ์เรียกว่า นารีผู้ประเสริฐ,

และหลังจากที่ตายไป เธอพึงเกิดในสวรรค์.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๖)

..