๑๓๕. สิ่งที่ราชบริพารไม่ควรคิดในใจ

๑๓๕. สิ่งที่ราชบริพารไม่ควรคิดในใจ

น เม ราชา สขา โหติ, น ราชา โหติ เมถุโน;

เอโส สามิโก มยฺหนฺติ, จิตฺเต นิฏฺฐํ สุถาปเยฯ

ราชบริพารไม่ควรเผลอคิดในใจว่า...

พระราชาทรงเป็นเพื่อนเกลอของเรา,

พระราชาทรงเป็นคนสามัญชนเหมือนเรา,

แต่พึงคิดเสมออยู้ในใจว่า...พระราชาทรง

เป็นนายเหนือหัวสูงสุดของเรา.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๓๕, ธัมมนีติ ๒๙๘, กวิทปฺปณนีติ ๒๖๗, ขุ. ชา ๒๘/๙๖๓)

..

๑๓๔. สิ่งที่ข้าเฝ้าไม่ควรทำ

๑๓๔. สิ่งที่ข้าเฝ้าไม่ควรทำ

น รญฺญา สมกํ ภุญฺเช, กามโภคํ กุทาจนํ;

อากปฺปํ รสภุตฺติํ วา, มาลา คนฺธวิเลปนํ;

วตฺถํ สพฺพอลงฺการํ, น รญฺญา สทิสํ กเรฯ

“ข้าเฝ้าไม่ควรใช้สอยสิ่งของเครื่องใช้ 

ที่งดงามเสมอกับพระราชา ในกาลไหน ๆ  

ไม่ควรทำอากัปกริยาเลียนแบบ

ไม่ควรเสวยภัตมีรสเหมือนกัน 

ไม่ควรทัดทรงมาลา ลูบไล้ของหอมเหมือนกัน 

และไม่ควรสวมเสื้อผ้าและสิ่งประดับ

ทั้งปวงเหมือนกันกับพระราชา.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๓๔, ธัมมนีติ ๒๙๑ กวิทัปปณนีติ ๒๖๖, ขุ. ชา ๒๘/๙๖๑)

..

๑๓๓. เพื่อนที่ไม่อาจช่วยเพื่อน

๑๓๓. เพื่อนที่ไม่อาจช่วยเพื่อน

สหาโย อสมตฺโถปิ, เตชสา กึ กริสฺสติ;

นิวาเต ชลิโต อคฺคิ, สยเมวูปสมฺปติฯ

„เพื่อนหากไม่มีความสามารถ

จักมีอำนาจ ช่วยอะไรได้! 

เปรียบเสมือนไฟที่จุดไว้ในที่อับลม 

รอแต่จะดับไปเองนั่นเทียว.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๓๓, ธัมมนีติ ๙๔, มหารหนีติ ๒๒๗)

..

๑๓๒. สามัคคีคือพลัง

๑๓๒. สามัคคีคือพลัง

พหูนมปฺปสารานํ, สามคฺคิยา ชยํ ชเย;

ติเณหิ วตฺตเต โยตฺตํ, เตน นาโคปิ พชฺฌเตฯ

„คนหมู่มากถึงมีกำลังน้อย

พึงชนะ(ศัตรู)ได้ ด้วยความสามัคคี

เชือกที่ฟั่นด้วยเส้นหญ้าทั้งหลาย

นายพรานย่อมเอาไปคล้องช้างได้.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๓๒, ธัมมนีติ ๒๒๐, มหารหนีติ ๒๒๖)

..

๑๓๑. ทานเป็นยาเสน่ห์

๑๓๑. ทานเป็นยาเสน่ห์

ทานํ สิเนหเภสชฺชํ, มจฺเฉรํ โทสโนสธํ;

ทานํ ยสสฺสีเภสชฺชํ, มจฺเฉรํ กปโณสธํฯ

“ทาน คือยาเสน่ห์มัดใจมิตร,

ความตระหนี่ คือยาพิษทำลายเพื่อน,

การให้ คือโอสถของคนมีเกียรติยศ,

ความตระหนี่ คือโอสถของคนเข็ญใจ.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๓๑, ธัมมนีติ ๒๒๒, มหารหนีติ ๑๘๗, กวิทัปปณนีติ ๒๖๕)

..

๑๓๐. อานุภาพแห่งทานและปิยวาจา

๑๓๐. อานุภาพแห่งทานและปิยวาจา

อทนฺตทมนํ ทานํ, ทานํ สพฺพตฺถ สาธกํ;

ทาเนน ปิยวาเจน, อุนฺนมนฺติ นมนฺติ จฯ

„ทานเป็นเครื่องฝึกคนที่ยังไม่ได้ฝึก

ทานยังประโยชน์ให้สำเร็จในที่ทั้งปวง

ชนทั้งหลายย่อมน้อมขึ้นน้อมลง

เพราะการให้ทานและการพูดจาไพเราะ.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๓๐, มหารหนีติ ๑๘๖, กวิทัปปณนีติ ๒๖๔)

..

๑๒๙. มนต์มัดใจ

๑๒๙. มนต์มัดใจ

อกฺโกเธน ชิเน โกธํ, อสาธุํ สาธุนา ชิเน;

ชิเน มจฺฉรึ ทาเนน, สจฺเจนาลีกวาทินํฯ

“พึงชนะคนโกรธด้วยความไม่โกรธ,

พึงชนะคนไม่ดีด้วยความดี,

พึงชนะคนตระหนี่ด้วยการให้,

พึงชนะคนพูดเหลวไหลด้วยคำสัตย์.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๒๙, กวิทัปปณนีติ ๒๖๓, จตุรารักขทีปนี ๑๐ เมตตาภาวนา ขุ. ธ. ๒๕/๒๗ โกธวรรค, ขุ. ชา. ๒๗/๑๕๒ ราโชวาทชาดก)

..

๑๒๘. ผู้ตราบาป

๑๒๘. ผู้ตราบาป

มาตา ปุตฺตกรํ ปาปํ, สิสฺสปาปํ คุรุ ตถา;

ราชา รฎฺฐกรํ ปาปํ, ราชปาปํ ปุโรหิโตฯ

„บาปที่ลูกทำ เป็นกรรมของพ่อแม่

บาปลูกศิษย์ทำ เป็นกรรมของครูอาจารย์

บาปที่พสกนิกรทำ เป็นกรรมของพระราชา

บาปที่พระราชาทำ เป็นกรรมของปุโรหิต.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๒๘, ธัมมนีติ ๒๘๓, กวิทัปปณนีติ ๒๖๒)

..

๑๒๗. เหตุทำให้บัณฑิตตกต่ำ

..

๑๒๗. เหตุทำให้บัณฑิตตกต่ำ

มูฬฺหสิสฺโสปเทเสน, กุนารีภรเณน จ;

อสตา สมฺปโยเคน, ปณฺฑิโตปฺปวสีทติฯ

„เพราะสั่งสอนศิษย์โง่เขลา ๑

เพราะเลี้ยงดูหญิงชั่ว ๑

และเพราะคบกับคนพาล ๑

แม้บัณฑิต ย่อมตกต่ำได้.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๒๗, มหารหนีติ ๑๑๙, ธัมมนีติ ๑๒๐ กวิทัปปณนีติ ๑๓๐)

..

๑๒๖. น สํสโย ไม่ต้องสงสัย!

 

๑๒๖. น สํสโย ไม่ต้องสงสัย!

ปทุฎฺฐภริยสํวาโส, ปทุฎฺฐ จิตฺต ทาสโก;

สสปฺเป จ ฆเร วาโส, มจฺจุ เอว น สํสโยฯ

„การอยู่ร่วมกับภริยาดุร้าย ๑

มีทาสรับใช้ใจเหี้ยมโหด ๑

และการอยู่ในเรือนทีมีอสรพิษ ๑

ทั้งสามนี้ ตายแน่นอน ไม่ต้องสงสัย.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๒๖, ธัมมนีติ ๑๘๒, จาณักยนีติ ๔๓)

..