๓๓๒. คนโง่กับคนฉลาด

 

๓๓๒. คนโง่กับคนฉลาด

น โลเก โสภเต มูฬฺโห, เกวลตฺตปสํสโก;

อปิ สมฺปิหิเต กูเป, กตวิชฺโช ปกาสเตฯ

"คนโง่ที่ยกยอตัวเองฝ่ายเดียว

ย่อมไม่งาม ในโลกใบนี้;

ขนาดเขาถูกครอบไว้ในหลุมบ่อ,

มีความรู้หน่อย ก็ป่าวร้องไปทั่ว.“

(กวิทปฺปณนีติ ๓๓๒, มหารหนีติ ๘๔, ธมฺมนีติ ๒๔)

..

๓๓๑. หญิงเก่งกว่าชาย

๓๓๑. หญิงเก่งกว่าชาย

ทฺวิคุโณ ถีนมาหาโร, พุทฺธิจาปิ จตุคฺคุโณ;

ฉคฺคุโณ โหติ วายาโม, กาโม ตฺวฏฺฐคุโณ ภเวฯ

“ผู้หญิงทั้งหลายบริโภคอาหารมากกว่าชาย ๒ เท่า,

มีความคิดสร้างสรรค์กว่าชาย ๔ เท่า;

มีความขยันกว่าชาย ๖ เท่า,

มีความยินดีในกามาคุณอารมณ์ 

(รูป, เสียง, กลิ่น, รส, สัมผัน) กว่าชาย ๘ เท่า.“

(กวิทปฺปณนีติ ๓๓๑, โลกนีติ ๑๖๑, มหารหนีติ ๒๐๐, ธมฺมนีติ ๑๖๗)

..

๓๓๐. วิธีปฏิบัติต่อโค

๓๓๐. วิธีปฏิบัติต่อโค

เย จ ขาทนฺติ โคมํสํ, มาตุมํสํว ขาทเร;

มเตสุ เตสุ คิชฺฌานํ, ทเท โสเต จ วาหเยฯ

ชนเหล่าใดเคี้ยวกินเนื้อของโค,

เขาชื่อว่าย่อมเคี้ยวกินเนื้อมารดาตนนั่นเทียว;

เมื่อโคเหล่านั้นตายลง พึงให้แก่ฝูงนกแร้ง,

หรือไม่ก็พึงสั่งให้คนเอาไปลอยน้ำทิ้งเสีย.

(กวิทปฺปณนีติ ๓๓๐, โลกนีติ ๑๕๒)

..

๓๒๙. โคมีคุณต่อเรา

๓๒๙. โคมีคุณต่อเรา

อนฺนทา พลทา เจตา, วณฺณทา สุขทา ตถา;

เอตมตฺถวสํ ญตฺวา, นาสฺสุ คาโว หนึสุ เตฯ

แม่โคเหล่านั้นให้ข้าว ให้กำลัง,

ให้วรรณะ และให้ความสุข;

บุคคลเมื่อรู้ว่าเป็นประโยชน์เช่นนี้,

ไม่พึงฆ่าเบียดเบียนโคเหล่านั้นเลย.

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๙, ขุ. สุ. ๒๕/๓๒๓)

..

๓๒๘. โคคือมิตรแท้ของเรา

๓๒๘. โคคือมิตรแท้ของเรา

ยถา มาตา ปิตา ภาตา, อญฺเญวาปิ จ ญาตกา;

คาโว โน ปรมา มิตฺตา, ยาสุ ชายนฺติ โอสธาฯ

"มารดาบิดา พี่ชายน้องชาย,

และแม้พวกญาติเหล่าอื่น ฉันใด;

โคทั้งหลายเป็นมิตรแท้ของพวกเรา ฉันนั้น,

เพราะเป็นแหล่งให้กำเนิดโอสถทั้งหลาย.“

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๘)

..

๓๒๗. โคให้ทรัพย์

๓๒๗. โคให้ทรัพย์

โคณา หิ สพฺพคิหีนํ, โปสกา โภคทายโก;

ตสฺมา หิ มาตาปิตูว, มานเย สกฺกเรยฺย จฯ

"จริงอยู่ โคทั้งหลายเป็นสัตว์ที่เลี้ยงดู

และให้โภคทรัพย์แก่คฤหัสถ์ทั้งปวง;

เพราะฉะนั้น กุลบุตรควรนับถือและ

สักการะดุจมารดาและบิดา ฉะนั้น.“

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๗)

..

๓๒๖. คน ๗ จำพวกที่มักเรียนไม่จบ

๓๒๖. คน ๗ จำพวกที่มักเรียนไม่จบ

นิทฺทาลุโก ปมาโท จ, สุขิโต โรควาลโส;

กามุโก กมฺมาราโม จ, สตฺเตเต สตฺถวชฺชิตาฯ

คนทีเรียนไม่จบ ๗ จำพวก คือ:

๑. คนชอบนอน

๒. คนประมาท

๓. คนชอบสบาย

๔. คนมีโรค

๕. คนขี้เกียจ

๖. คนรักสวยรักงาม และ

๗. คนชอบทำงาน

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๖, โลกนีติ ๑๔๓, ธมฺมนีติ ๓๓๑)

..

๓๒๕. คนตายทั้งเป็น ๕ จำพวก

๓๒๕. คนตายทั้งเป็น ๕ จำพวก

ชีวนฺตาปิ มตา ปญฺจ, พฺยาเสน ปริกิตฺติตา;

ทุกฺขิโต พฺยาธิติ มูฬฺโห, อิณวา นิจฺจเสวโกฯ

"คน ๕ พวกแม้มีชีวิตก็ดุจคนตายแล้ว คือ

๑. คนถูกความฉิบหายครอบงำ

๒. คนมีทุกข์ปางตาย

๓. คนหลงเพราะความเจ็บไข้

๔. คนมีหนี้ท่วมตัว และ

๕. คนที่ต้องรับใช้เขาเป็นนิจ

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๕, โลกนีติ ๑๔๑, ธมฺมนีติ ๓๒๙)

..

๓๒๔. เหตุทำลายโภคทรัพย์

๓๒๔. เหตุทำลายโภคทรัพย์

สุราโยโค เวลาโล จ, สมชฺชจรณงฺคโต;

ขิฑฺฑาธุตฺโต ปาปมิตฺโต, อลโส โภคนาสกาฯ

เหตุทำให้ทรัพย์เสียหาย ๖ ประการ คือ:

๑. ดื่มสุรา 

๒. เที่ยวกลางคืน

๓. เที่ยวดูการการแสดง

๔. เป็นนักเลงการพนัน 

๕. คบคนชั่วเป็นมิตร และ

๖. เกียจคร้านทำงาน

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๔, โลกนีติ ๑๓๙, ธมฺมนีติ ๒๒๙)

..

๓๒๓. กุโต-แต่ที่ไหน?

๓๒๓. กุโต-แต่ที่ไหน?

อิตฺถิมิสฺเส กุโต สีลํ, มํสภกฺเข กุโต ทยา; 

สุราปาเน กุโต สจฺจํ, มหาโลเภ กุโต ลชฺชา; 

มหาตนฺเท กุโต สิปฺปํ, มหาโกเธ กุโต ธนํฯ

เพราะความริษยาของสตรี จะมีศีลมาแต่ไหน?

เพราะการกินเนื้อสัตว์ จะมีความเอ็นดูมาแต่ไหน?

เพราะการดื่มสุรา จะมีสัจจะมาแต่ไหน?

เพราะความโลภมาก จะมีความละอายมาแต่ไหน?

เพราะความเป็นคนเกียจคร้านเกิน จะมีศิลปะมาแต่ไหน?

เพราะความเป็นคนขี้โกรธ จะมีทรัพย์สมบัติมาแต่ไหน?

(กวิทัปปณนีติ ๓๒๓)

..

๓๒๒. ยาม-รปภ.

๓๒๒. ยาม-รปภ.

อิงฺคิตาการตตฺตญฺโญ, พลวา ปิยทสฺสโน;

อปฺปมาที สทา ทกฺโข, ปตีหาโร ส อุจฺจเตฯ

"ผู้ใดรู้ความจริงของอาการตามที่เคลื่อนไหว,

มีกำลังวังชา ได้พบเห็นสิ่งอันน่ารักน่าพอใจ;

เป็นผู้ไม่ประมาท ขยันขันแข็งในกาลทุกเมื่อ,

ผู้นั้น ท่านผู้รู้เรียกว่า ปตีหาระ ยามเฝ้าประตู.“

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๒)

..