๑๕๗. อยู่อาจตาย ไปอาจรอด

๑๕๗. อยู่อาจตาย ไปอาจรอด

เทสํ โอสชฺช คจฺฉนฺติ, สีโห สปฺปุริโส คโช;

ตตฺเถว นิธนํ ยนฺติ, กาโก กาปุริโส มิโคฯ

„ราชสีห์ ๑ สัตบุรุษ ๑ ช้าง ๑

ละทิ้งสถานที่อยู่แล้ว ย่อมหนีไป

(หาความเจริญ), ส่วนกา ๑ คนชั่ว ๑ 

เนื้อ ๑ ย่อมถึงความตาย ในที่นั้นแล.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๕๗, ธัมมนีติ-๘๔, มหารหนีติ ๖๘)

..

๑๕๖. ที่สุดคือประโยชน์ตน

๑๕๖. ที่สุดคือประโยชน์ตน

เอกํ จเช กุลอตฺถํ, คามสฺสตฺถํ กุลํ จเช;

คามํ จเช ชนปทตฺถํ, อตฺตตฺถํ ปถวึ จเชฯ

„พึงสละคนหนึ่งเพื่อประโยชน์แก่สกุล

พึงสละสกุลหนึ่งเพื่อประโยชน์แก่หมู่บ้าน

พึงสละหมู่บ้านหนึ่งเพื่อประโยชน์แก่จังหวัด

พึงสละแผ่นดินเพื่อประโยชน์แก่ตน.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๕๖, ธัมมนีติ ๒๐๘ มหารหนีติ ๗๖, จาณักยนีติ ๓๑)

..

๑๕๕. ข้อห้ามยามเรียนศิลป์

๑๕๕. ข้อห้ามยามเรียนศิลป์

นาฬิกํ สตฺต น ภุญฺเช, น ลาพุํ นวมํ ตถา;

ทฺวาทส ปฺรินฺนํ ตฺริมินํ, ภุญฺเช สิปฺปํ วินสฺสติฯ

„ผู้เริ่มเรียนศิลปะไม่พึงกินมะพร้าวในวัน ๗ ค่ำ

ในวัน ๙ ค่ำ อย่ากินน้ำเต้า, มันปินนังในวัน ๑๒ ค่ำ

และแกงในวัน ๓ ค่ำ ห้ามกิน, ถ้ากิน วิชาของตนจะเสื่อม.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๕๕)

..

๑๕๔. ฤกษ์เรียนฤกษ์ร้าย

 

๑๕๔. ฤกษ์เรียนฤกษ์ร้าย

อฎฺฐมิยํ คุรุํ หนฺติ, สิสฺสํ หนฺติ จตุทฺทสึ;

สิปฺปํ หนฺติ ทสมิยํ, มาตาปิตา จ ปุณฺณมึฯ

„ผู้ศึกษาในวัน ๘ ค่ำ เสมือนฆ่าครู

ในวัน ๑๔ ค่ำ เสมือนฆ่าศิษย์

ในวัน ๑๐ ค่ำ เสมือนฆ่าวิชา

ในวันเพ็ญ เสมือนฆ่ามารดาบิดา.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๕๔)

..

๑๕๓. วันดี ผีคุ้ม

๑๕๓. วันดี ผีคุ้ม

คุรุ สิทฺโธ สิปฺปารมฺโภ, รวิสุกฺกา จ มชฺฌิโม;

น สิปฺโป พุทฺธจนฺทโร, โสรีองฺคา จ มรณํฯ

„ศึกษาศิลปะวิชาวันพฤหัสบดีจะสำเร็จ

วันอาทิตย์และวันศุกร์สำเร็จปานกลาง

วันพุธและวันจันทร์ไม่สำเร็จ

วันเสาร์และวันอังคารทำให้ถึงตายก่อนจบ.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๕๓)

..

๑๕๒. ไม่ควรรับประทานเนื้อโค

๑๕๒. ไม่ควรรับประทานเนื้อโค

เย จ ขาทนฺติ โคมํสํ, มาตุ มํสํว ขาทเร;

มเตสุ เตสุ คิชฺฌานํ, ทเท โสเต จ วาหเยฯ

„คนเหล่าใด รับประทาน เนื้อโค

คนเหล่านั้น เหมือนเคี้ยวกินเนื้อมารดา

เมื่อโคทั้งหลายตาย ควรให้แก่พวกแร้ง

หรือให้คนเอาไปทิ้งในกระแสน้ำเถิด.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๕๒, กวิทัปปณนีติ ๓๓๐)

..

๑๕๑. ควรรักโคดุจมารดาบิดา

๑๕๑. ควรรักโคดุจมารดาบิดา

โคณา หิ สพฺพคิหีนํ, โปสกา โภคทายกา;

ตสฺมา หิ มาตา ปิตูว, มานเย สกฺกเรยฺย จฯ

„จริงอยู่ โคทั้งหลายเป็นผู้เลี้ยงดู

เป็นผู้ให้โภคทรัพย์แก่คฤหัสถ์ทั้งปวง

เพราะเหตุนั้น บุคคลพึงนับถือและ

สักการะดุจมารดาและบิดาเถิด.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๕๑, กวิทัปปณนีติ ๓๒๗)

..

๑๕๐. ผู้บูชาย่อมได้ความโปรดปราน

๑๕๐. ผู้บูชาย่อมได้ความโปรดปราน

สมฺปุณฺณรกฺโข พฺรหฺมาว, อจฺจุรกฺโข จ พิสฺสโณ;

ตสฺมา หิ เต ปูชยนฺตุ, สทา มาเนนฺติ ตํ นรํฯ

„พระหรหมทรงรักษากระดานดำ

พระวิษณุทรงรักษาผ้าห่อหนังสือ

เพราะฉะนั้นแล ผู้ศึกษาจงบูชาท่านเหล่านั้นไว้

ท่านทั้งสองจะโปรดปรานคนนั้นทุกคราวไป.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๕๐)

..

๑๔๙. วิธีกินพลูให้เกิดศรี

๑๔๙. วิธีกินพลูให้เกิดศรี

ตมฺพูลสฺส มชฺฌปตฺเต, กุเวโร รกฺขตี สทา;

มูลมฺหิ รกฺขติ ยกฺโข, อคฺคมฺหิ กาลกณฺณิกา;

ตานิ ภุญฺเชยฺย ฉินฺทิตฺวา, สิรี เอวํ ปวฑฺฒติฯ

ท้าวกุเวรย่อมรักษาตรงกลางใบพูลทุกเมื่อ

ที่ตรงก้าน พวกยักษ์รักษา

ส่วนตรงปลายพวกเทพจัญไรรักษาไว้ 

ให้เด็ดก้านและปลายทิ้งแล้วพึงกินเถิด

ศรี(มิ่งขวัญ) จะเจริญทวีขึ้นนั่นแล.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๔๙)

..

๑๔๘. ทาสผู้รับใช้ประจำกาย

๑๔๘. ทาสผู้รับใช้ประจำกาย

กายสฺส ทกฺขิณหตฺโถ, ทาโส เอตฺถ กนิฎฺฐโก;

กณฺณฆานานมกฺขีนํ, วาโม ตุ ปาททาสโกฯ

„มือข้างขวา เป็นทาสของกาย

นิ้วก้อย เป็นทาสของหูจมูกและตา

ส่วนมือข้างซ้าย เป็นทาสของเท้า.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๔๘)

..

๑๔๗. ทั้งหนักและควรนับถือ

๑๔๗. ทั้งหนักและควรนับถือ

ปาสาณฉตฺตํ ครุกํ, ตโต เทวานจิกฺขณํ;

ตโต วุฑฺฒานโมวาโท, ตโต พุทฺธสฺส สาสนํฯ

“ฉัตรที่ทำด้วยแผ่นหิน เป็นของหนัก,

คำบอกเล่าของเทวดาทั้งหลาย หนักกว่านั้น;

โอวาทของผู้เฒ่าทั้งหลาย มีน้ำหนักกว่านั้นอีก,

ส่วนคำสอนของพระพุทธเจ้า ทั้งหนักและควรนับถือ.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๔๗, ธัมมนีติ ๑๒, มหารหนีติ ๑๓, กวิทัปปณนีติ ๔๖)

..