๓๖.สวยแต่รูป-จูบไม่หอม

๓๖. สวยแต่รูป-จูบไม่หอม

รูปโยพฺพน-สมฺปนฺนา, วิสาลกุลสมฺภวา;

วิชฺชาหีนา น โสภนฺติ, นิคนฺธา อิว กึสุกาฯ

„ผู้ถึงพร้อมด้วยรูปและวัย,

เกิดในตระกูลใหญ่ไพศาล;

แต่ขาดความรู้ ย่อมไม่งาม,

เสมือนดอกทองกวาวไร้กลิ่น.

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๓๖, ธัมมนีติ ๒๐, กวิทัปปณนีติ ๒๘, จาณักยนีติ ๗)

..

๓๕.สี่ผู้ไม่รู้อิ่ม

๓๕. สี่ผู้ไม่รู้อิ่ม

น ติตฺติ ราชา ธนมฺหิ, ปณฺฑิโตปิ สุภาสิเต;

จกฺขุํปิ ปิยทสฺสเน, ชเล สาคโร น ติตฺติฯ

„พระราชา ย่อมไม่อิ่มในทรัพย์(อำนาจ)

แม้บัณฑิต ย่อมไม่อิ่มในคำสุภาษิต

จักษุเล่า ย่อมไม่อิ่มในการเห็นรูปที่น่ารัก

ทะเลสาคร หรือจะอิ่มในสายน้ำ!?!“.

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๓๕, ธัมมนีติ ๓๕๕, กวิทัปปณนีติ ๙๖)

..

๓๔.ทุกคนจะเก่งเท่ากันได้ฤๅ

 ๓๔. ทุกคนจะเก่งเท่ากันได้ฤๅ

มณฺฑูเกปิ อุกฺเร สีเห, สูกเรปิ อุเห ทีเป;

พิฬาเร สทิเส พฺยคฺเฆ, สพฺพธีเร สิปฺปสเมฯ

“หากกบบันลือสีหนาทได้เหมือนราชสีห์,

หมูจักจรลีได้เหมือนเสือดาว,

แมวเก่งกาจเหมือนเสือโคร่ง,

ปราชญ์ทุกคน คงมีความรู้เท่าเทียมกันแน่!.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๓๔)

..

๓๓.เขียดฝันอยากเป็นราชสีห์

๓๓. เขียดฝันอยากเป็นราชสีห์

มณฺฑูเกปิ อุกฺเร สีเห, กากคฺคเห ปิเย ปิเย;

อปณฺฑีปิ ปณฺฑี หุตฺวา, ธีรา ปุจฺเฉ วเย วเยฯ

“เมื่อเขียดน้อยตะเบ็งเสียงดุจราชสีห์,

พอถูกกาคาบไป ได้ร้องเสียง “เอ็บเอ็บ ๆ“,

คนโง่อวดตนเป็นคนฉลาด,

พอนักปราชญ์ถาม ได้แต่ทำ เอ้อ ๆ อ้า ๆ.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๓๓, ธัมมนีติ ๑๓๙)

..

๓๒.พวกมีปมด้อย

๓๒. พวกมีปมด้อย

อปฺปรูโป พหุํภาโส, อปฺปปญฺโญ ปกาสิโต;

อปฺปปูโร ฆโฎ โขเภ, อปฺปขีรา คาวี จเลฯ

“คนขี้เหร่ มักเป็นคนช่างคุย, 

คนมีปัญญาน้อย มักพูดจาโอ้อวด,

หม้อนำ้พร่อง มักกระฉอกง่าย, 

แม่โคตัวมีน้ำนมน้อย มักถีบถอง.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๓๒, กวิทัปปณนีติ ๙๕)

..

๓๑.คนไร้มารยาท

 

๓๑. คนไร้มารยาท

อนวฺหายํ คมยนฺโต, อปุจฺฉา พหุภาสโก;

อตฺตคุณํ ปกาเสนฺโต, ติวิธํ หีนลกฺขณํฯ

“เขาไม่เชื้อเชิญ ก็เข้าไปหา,

เขายังไม่เอ่ยถาม ก็พูดพล่าม,

มักอวดอ้างคุณความดีของตน,

สามอย่างนี้ เป็นลักษณะคนถ่อย.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๓๑, ธัมมนีติ ๑๑๖, กวิทัปปณนีติ ๙๒)

..

๓๐.คนบ้าบอ ๓ จำพวก

๓๐. คนบ้าบอ ๓ จำพวก

อธนสฺส รสํ ขาทา, อพลสฺส หถา นรา,

อปญฺญสฺส วากฺยกถา, อุมฺมตฺตกสมา อิเมฯ

“คนไม่มีทรัพย์ ชอบกินของแพง,

คนไม่มีแรง ชอบประลองกำลัง,

คนไม่ปัญญา ชอบพูดจาอวดฉลาด,

คนสามจำพวกนี้ พอๆกับคนบ้า.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๓๐, ธัมมนีติ ๓๒๕, กวิทัปปณนีติ ๑๐๐)

..

๒๙.รู้อย่างเมธี

๒๙. รู้อย่างเมธี

ปตฺตานุรูปกํ วากฺยํ, สภาวรูปกํ ปิยํ;

อตฺตานุรูปกํ โกธํ, โย ชานาติ ส ปณฺฑิโตฯ

“ผู้ใดรู้จักเจรจาสมตัว ๑ 

รู้จักรักสมสภาพ ๑

รู้จักโกรธสมตน ๑

ผู้นั้น นับว่าเป็น “บัณฑิต.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๒๙, กวิทัปปณนีติ ๙๔)

..

๒๘.สิ่งที่ไม่ควรเปิดเผย

๒๘. สิ่งที่ไม่ควรเปิดเผย

ธนนาสํ มโนตาปํ, ฆเร ทุจฺจริตานิ จ;

วญฺจนญฺจ อวมานํ, ปณฺฑิโต น ปกาสเยฯ

“บัณฑิต ไม่พึงแสดงอาการเหล่านี้ คือ :

การสูญเสียทรัพย์ ๑ ความเดือนร้อนใจ ๑

แลความประพฤติที่เสียหายในเรือน ๑ 

การถูกหลอกลวง ๑ และการถูกดูหมิ่น ๑.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๒๘, มหารหนีติ ๕๗, กวิทัปปณนีติ ๙๑ จาณักยนีติ ๓๔, ธัมมนีติ ๕๕)

..

๒๗.ผู้ที่ควรเตรียมตัวให้พร้อม

 

๒๗. ผู้ที่ควรเตรียมตัวให้พร้อม

วินา สตฺถํ น คเจฺฉยฺย, สูโร สงฺคามภูมิยํ;

ปณฺฑิตฺวาทฺธคู วาณิโช, วิเทสคมโน ตถาฯ

“นักรบเว้นศาสตรา ไม่ควรไปในสนามรบ,

นักปราชญ์เว้นคัมภีร์ ไม่ควรไป(สู่ธรรมสภา),

คนเดินทางไกลขาดเพื่อน ไม่ควรไป(สู่ทางกันดาร),

พ่อค้าเว้นพวกพ้อง ไม่ควรไปค้าในต่างแดน.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๒๗, ธัมมนีติ ๒๔๕, มหารหนีติ ๑๐๙, กวิทัปปณนีติ ๙๐)

..

๒๖.ลิ้นฤาไป่รู้รสแกง

๒๖. ลิ้นฤาไป่รู้รสแกง

มุหุตฺตมปิ เจ วิญฺญู, ปณฺฑิตํ ปยิรุปาสติ;

ขิปฺปํ ธมฺมํ วิชานาติ, ชิวฺหา สูปรสํ ยถาฯ

“ ผิว่าวิญฺญูชน เข้าไปนั่งใกล้บัณฑิตแม้ครู่หนึ่งไซร์,

เขาย่อมรู้แจ้งซึ่งพระธรรมได้เร็วพลัน,

เหมือนลิ้นย่อมรู้ซึ่งรสแกง ฉะนั้น.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๒๖, ขุ. ธ. พาลวรรค ๒๕/๑๕, กวิทัปปณนีติ ๗๖)

..