Welcome to Palipage, The Guide to Language - Pāḷi ยินดีต้อนรับสู่ปาฬิเพจ รู้ภาษา.มีภาษี เรียนบาลี.ได้กุศล
๘๗. สิ่งที่ควรจัดการอย่าให้เหลือ
อิณเสโส อคฺคิเสโส, สตฺรุเสโส ตเถว จ;
ปุนปฺปุนํ วิวฑฺฒนฺติ, ตสฺมา เสสํ น การเยฯ
„หนี้สินที่เหลือ ๑ ไฟที่เหลือ ๑
และโรคที่เหลือ ๑ ก็เช่นกัน,
ย่อมจะลุกลามบานปลายไปเรื่อย,
เหตุนั้น จึงควรจัดการอย่าให้เหลือ.“
(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๘๗, มหารหนีติ ๒๘๔, ธัมมนีติ ๒๓๗, กวิทปฺปณนีติ ๒๔๒, จาณกฺยนีติ ๔๐)
..
๘๖. รอเวลาอย่าใจร้อน
วเห อมิตฺตํ ขนฺเธน, ยาว กาโล อนาคโต;
ตเมว อาคเต กาเล, เสเล ภินฺเท ฆฏํ อิวฯ
„ผู้ฉลาดพึงยอมแบกศัตรูไว้ก่อน
ตราบเท่าที่เวลายังมาไม่ถึง
เมื่อเวลามาถึงแล้ว ค่อยทำลายมัน
ดุจคนเอาหม้อกะแทกที่ก้อนหิน ฉะนั้น.“
(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๘๖, มหารหนีติ ๒๓๒, ธัมมนีติ ๒๑๕)
..
๘๕. ผู้เสี่ยงต่อมัจจุราช
สกึ ทุฎฺฐญฺจ โย มิตฺตํ, ปุน สนฺธิตุมิจฺฉติ;
โส มจฺจุํ อุปคณฺหาติ, คพฺภมสฺสตรี ยถาฯ
“ผู้ใดย่อมปรารถนาเชื่อมสัมพันธ์
กะมิตรที่ประทุษร้ายตนอีกครั้ง
ผู้นั้น กำลังจะเข้าไปยึดเอาความตาย
อุปมาเหมือนแม่ม้าอัสดรตั้งครรภ์ ฉะนั้น.“
(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๘๕, กวิทัปปณนีติ ๒๔๑, จาณักยนีติ ๑๙)
..
๘๔. อย่าไว้ใจทางอย่าวางใจคน
น วิสฺสเส อวิสฺสตฺตํ, มิตฺตญฺจาปิ น วิสฺสเส;
กทาจิ กุปิโต มิตฺโต, สพฺพํ โทสํ ปกาสเยฯ
„ไม่ควรไว้เนื้อเชื่อใจคนที่ไม่คุ้นเคยกัน
แม้เป็นเพื่อน ก็ไม่ควรไว้ใจเกินไป
เพราะบางครั้งเพื่อนเกิดขัดเคืองใจ
เขาพึงเปิดโปรงโทษทั้งปวงของเราได้.“
(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๘๔, กวิทัปปณนีติ ๒๓๘, ธัมมนีติ ๒๑)
..
๘๓. คนรอบตัวที่ควรรู้
โส พนฺธุ โย หิเต ยุตฺโต, ปิตโร โหนฺติ โปสโก;
ตํ มิตฺตํ ยตฺถ วิสฺสาโส, สา ภริยา จ ยสฺส นิพฺพูติฯ
„คนที่ทำประโยชน์ให้ ชื่อว่า ญาติ,
คนที่เลี้ยงดู ชื่อว่า พ่อแม่
คนที่สนิทสนมกัน ชื่อว่า มิตร
คนที่ให้ความเย็นใจ ชื่อว่า ภริยา.“
(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๘๓, มหารหนีติ ๑๔๔, ธัมมนีติ ๑๘๘)
..
๘๒. ตำราดูคนใกล้ตัว
ชาเนยฺย เปเสน ภจฺจํ, พนฺธุํ วาปิ ภยาคเต,
*อาปทาสุ ตถา มิตฺตํ, ทารญฺจ วิภวกฺขเยฯ
“พึงรู้ลูกจ้าง ยามใช้สอยทำการงาน,
พึงรู้ญาติวงศ์วาน ยามมีภัยประชิด,
พึงรู้สหายมิตร ยามยากจนอนาถา,
พึงรู้ภริยา ยามสิ้นเนื่อประดาตัว.“
(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๘๒, ธัมมนีติ ๒๕๕, มหารหนีติ ๑๘๓, กวิทัปปณนีติ ๒๓๖, จาณักยนีติ ๒๑)
..
๘๑. กระเป๋าแบนแฟนทิ้ง
ธนหีเน จเช มิตฺโต, ปุตฺตทารา สโหทรา;
ธนวนฺตํว เสวนฺติ, ธนํ โลเก มหา สขาฯ
„เพื่อนย่อมทิ้งเพื่อนที่ไร้ทรัพย์
เพื่อนย่อมทิ้งเพื่อนที่ไร้ทรัพย์ได้,
บุตรย่อมทิ้งพ่อแม่ ภรรยาย่อมทิ้งสามีที่ไร้ทรัพย์
พี่น้องร่วมท้องเดียวย่อมทิ้งพี่น้องที่ไร้ทรัพย์ได้
มหาชนย่อมคบหาคนมีทรัพย์นั่นเทียว,
ทรัพย์เป็นเพื่อนที่สำคัญในโลก.“
(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๘๑, มหารหนีติ ๑๓๙, ธัมมนีติ ๗๘, กวิทัปปณนีติ ๒๓๕)
..
๘๐. หน้าไหว้-หลังหลอก
ปโรกฺเข คุณหนฺตารํ, ปจฺจกฺเข ปิยวาทินํ;
วชฺเชยฺย ตาทิสํ มิตฺตํ, วิสกุมฺเภ ยถา มธุํฯ
"เพื่อนที่กำจัดคุณในที่ลับหลัง,
เพื่อนที่ปากหวานในที่ต่อหน้า;
บุคคลพึงเว้นมิตรผู้เช่นนั้นเสีย,
ดุจเว้นขนมหวานในหม้อมีพิษ ฉะนั้น.“
(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๘๐, ธัมมนีติ ๙๐, กวิทัปปณนีติ ๒๓๔, จาณักยนีติ ๑๘)
..
๗๙. คนอื่นที่เหมือนญาติ
หิตกาโร ปโร พนฺธุ, พนฺธูปิ อหิโต ปโร;
อหิโต เทหโช พฺยาธิ, หิตํ อรญฺญโมสธํฯ
“คนอื่น หากทำประโยชน์ให้ ก็เป็นเหมือนญาติ,
แม้เป็นญาติ ไม่ทำประโยชน์ต่อกัน ก็เป็นดุจคนอื่น,
พยาธิเกิดจากร่างกาย หามีประโยชน์ไม่,
ส่วนยาเกิดในป่า กลับมีประโยชน์รักษาโรคได้.“
(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๗๙, ธัมมนีติ ๑๑๐, กวิทัปปณนีติ ๒๓๓)
..
ลุทฺธํ อตฺเถน คณฺเหยฺย, ถทฺธํ อญฺชลิกมฺมุนา;
ฉนฺทานุวตฺติยา มูฬฺหํ, ยถาภูเตน ปณฺฑิตํฯ
„ ครองใจคนขี้โลภด้วยให้ทรัพย์
ครองใจคนแข็งกระด้างด้วยการอ่อนโยน
ครองใจคนหลงด้วยคอยตามใจ
ครองใจคนมีปัญญาด้วยความเป็นจริง“.
(โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๗๘, มหารหนีติ ๑๔๘, ธัมมนีติ ๑๐๑, กวิทัปปณนีติ ๒๑๗)
..
