๙๘. หญิงรักชาย ชายรักหญิง

๙๘. หญิงรักชาย ชายรักหญิง

หึ รมติ ปํ, หํ รมติ โป;

ถี รมติ ปุ, ขุ รมติ ธํฯ

„กระบือ ชื่นชอบ โคลนตม

หงส์ ชื่นชม สระบัว

หญิงรักชาย (ชายรักหญิง)

พระภิกษุชื่นชอบพระธรรม.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๙๘)

..

๙๗. หนึ่งเดือนจากนารีเป็นอื่น

๙๗. หนึ่งเดือนจากนารีเป็นอื่น

ปญฺจรตฺยา สุคนฺธพฺพา, สตฺตรตฺยา ธนุคฺคหา;

เอกมาสา สุภริยา, อฑฺฒมาสา สิสฺสา มลาฯ

„เว้นซ้อมดนตรี ห้าวันเลอะเลือน

เว้นซ้อมยิงธนู เจ็ดวันฝีมือตก

เว้นจากเมียที่รัก หนึ่งเดือนอาจเป็นอื่น

เว้นว่างการศึกษา ครึ่งเดือนอาจลืมได้.

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๙๗, ธัมมนีติ ๓๗๖, กวิทัปปณนีติ ๓๐๑)

..

๙๖. สตรีมีสามีจึงดูงาม

๙๖. สตรีมีสามีจึงดูงาม

ตปสฺสิโน กิสา โสภา, ถูลา โสภา จตุปฺปทา;

ปุริสา วิชฺชวา โสภา, อิตฺถี โสภา สสามิกาฯ

„เหล่านักพรต มีรูปร่างผอม จึงดูงาม,

พวกสัตว์สี่เท้า อ้วนท้วน จึงดูงาม,

ชายชาตรี มีวิชาความรู้ จึงดูงาม,

อันกุลสตรี มีสามี จึงดูงาม.

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๙๖, ธัมมนีติ ๒๖๐)

..

๙๕. หญิงมีรูปเป็นทรัพย์

๙๕. หญิงมีรูปเป็นทรัพย์

อิตฺถีนญฺจ ธนํ รูปํ, ปุริสานํ วิชฺชา ธนํ,

ภิกฺขูนญฺจ ธนํ สีลํ, ราชานญฺจ ธนํ พลํฯ

“หญิงมีรูปเป็นทรัพย์, 

ชายมีวิชาเป็นทรัพย์,

พระภิกษุมีศีลเป็นทรัพย์, 

พระราชามีอำนาจเป็นทรัพย์.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๙๕, ธัมมนีติ ๗๖, กวิทัปปณนีติ ๓๐๐)

..

๙๔. เสน่ห์ของหญิง

๕. อิตฺถิกณฺโฑ-หมวดหญิง

๙๔. เสน่ห์ของหญิง

โกกิลานํ สทฺทํ รูปํ, นารี รูปํ ปติพฺพตา,

วิชฺชา รูปํ อรูปานํ, ขมา รูปํ ตปสฺสินํฯ

„เสียงไพเราะ เป็นเสน่ห์ของนกดุเหว่า

การปรนบัติสามี เป็นเสน่ห์ของหญิง,

วิชาความรู้ เป็นเสน่ห์ของคนขี้เหร่

ความอดทนอดกลั้น เป็นเสน่ห์ของนักพรต.“

(โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๙๔, มหารหนีติ ๒๑๖, ธัมมนีติ ๒๕๙, จาณักยนีติ ๔๖)

..

๙๓. เพื่อนมาก-เพื่อนน้อย

๙๓. เพื่อนมาก-เพื่อนน้อย

สีตวาโจ พหุมิตฺโต, ผรุโส อปฺปมิตฺตโก,

อุปมํ เอตฺถ ญาตพฺพา, จนฺทสูริยราชูนํฯ

“คนพูดจาอ่อนหวาน จะเป็นคนมีเพื่อนมาก,

คนพูดแข็งกระด้าง จะเป็นคนมีเพื่อนน้อย,

ในข้อนี้พึงทราบอุปมาด้วยพระจันทร์และพระทิตย์เถิด”

(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๙๓, ธัมมนีติ ๖๙, กวิทัปปณนีติ ๒๔๖)

..

๙๒. มิตรจริง เพื่อนแท้

๙๒. มิตรจริง เพื่อนแท้

โรคาตุเร จ ทุพฺภิกฺเข, พฺยสเน สตฺตุวิคฺคเห;

ราชทฺวาเร สุสาเน จ, เย ติฎฺฐนฺติ สุมิตฺตกาฯ

„ชนเหล่าใด ยืนเคียงข้างในยามป่วยไข้ 

ในยามข้าวยากหมากแพง ในยามเคราะห์ร้าย 

ในยามถูกศัตรูรังแก ในยามขึ้นโรงขึ้นศาล 

และในเวลาถูกหามไปยังป่าช้า,

ชนเหล่านั้น ชื่อว่า มิตรที่แท้จริง.“

(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๙๒, มหารหนีติ ๑๔๓, ธัมมนีติ ๙๘, กวิทัปปณนีติ ๒๓๗, จาณกฺยนีติ ๑๗)

..

๙๑. อย่างนี้ต้องเว้นแน่

๙๑. อย่างนี้ต้องเว้นแน่

กุเทสญฺจ กุมิตฺตญฺจ, กุกุลญฺจ กุพนฺธวํ;

กุทารญฺจ กุทาสญฺจ, ทูรโต ปริวชฺชเยฯ

“เมืองไร้ธรรม, เพื่อนเลวทราม,  

ตระกูลขาดศีล, ญาติไร้นำ้ใจ,

เมียไม่ดี, บ่าวไพร่ไร้สัจ 

ควรหลีกเว้นให้ห่างไกล.“

(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๙๑, ธัมมนีติ ๒๓๓, กวิทัปปณนีติ ๒๔๕, จาณักยนีติ ๓๙)

..

๙๐. หลีกให้ไกลดีกว่า

๙๐. หลีกให้ไกลดีกว่า

สิงฺคึ ปญฺญาส หตฺเถน, วชฺเช สเตน วาชินํ;

หตฺถึ ทนฺตึ สหสฺเสน, เทสจาเคน ทุชฺชนํฯ

“หลีกสัตว์มีเขาให้ห่าง ๕๐ ศอก, 

หลีกม้าวอกให้ไกล ๑๐๐ ศอก,

หลีกช้างมีงาให้ไกล ๑๐๐๐ ศอก, 

หลีกคนพาลด้วยการย้ายถิ่นฐาน.“

(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๙๐, มหารหนีติ ๗๕, ธัมมนีติ ๒๑๖, จาณักยนีติ ๒๘)

..

๘๙. สามีที่ไม่ควรคบ

๘๙. สามีที่ไม่ควรคบ

น เสเว ผรุสํ สามึ, น จ เสเวยฺย มจฺฉรึ,

ตโต อปคฺคณฺหํ สามึ, เนว นิคฺคหิตํ ตโตฯ

„ไม่ควรคบเจ้านายที่หยาบคาย,

ไม่ควรคบนายจ้างที่ตระหนี่;

แต่นั้น เจ้านายที่ไม่ยกย่อง,

และเจ้านายที่ข่มขู่ ก็ไม่ควรคบ.“

(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๘๙, มหารหนีติ ๑๙๔, ธัมมนีติ ๘๙, กวิทัปปณนีติ ๒๔๔)

..

๘๘. คนที่ไม่น่าคบ

๘๘. คนที่ไม่น่าคบ

ปทุมํว มุขํ ยสฺส, วาจา จนฺทนสีตลา,

ตาทิสํ โนปเสเวยฺย, หทเย ตุ หลาหลํฯ

„ไม่ควรคบคนหน้าบานดุจดอกบัว

และวาจาเย็นราวกะไม้จันทน์หอม

เพราะว่าใจของเขา มีพิษร้าย.“

(โลกนีติ หมวดมิตร คาถาที่ ๘๘, ธัมมนีติ ๑๑๑, กวิทัปปณนีติ ๒๔๓)

..