๑๒๘. ผู้ตราบาป

๑๒๘. ผู้ตราบาป

มาตา ปุตฺตกรํ ปาปํ, สิสฺสปาปํ คุรุ ตถา;

ราชา รฎฺฐกรํ ปาปํ, ราชปาปํ ปุโรหิโตฯ

„บาปที่ลูกทำ เป็นกรรมของพ่อแม่

บาปลูกศิษย์ทำ เป็นกรรมของครูอาจารย์

บาปที่พสกนิกรทำ เป็นกรรมของพระราชา

บาปที่พระราชาทำ เป็นกรรมของปุโรหิต.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๒๘, ธัมมนีติ ๒๘๓, กวิทัปปณนีติ ๒๖๒)

..

๑๒๗. เหตุทำให้บัณฑิตตกต่ำ

..

๑๒๗. เหตุทำให้บัณฑิตตกต่ำ

มูฬฺหสิสฺโสปเทเสน, กุนารีภรเณน จ;

อสตา สมฺปโยเคน, ปณฺฑิโตปฺปวสีทติฯ

„เพราะสั่งสอนศิษย์โง่เขลา ๑

เพราะเลี้ยงดูหญิงชั่ว ๑

และเพราะคบกับคนพาล ๑

แม้บัณฑิต ย่อมตกต่ำได้.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๒๗, มหารหนีติ ๑๑๙, ธัมมนีติ ๑๒๐ กวิทัปปณนีติ ๑๓๐)

..

๑๒๖. น สํสโย ไม่ต้องสงสัย!

 

๑๒๖. น สํสโย ไม่ต้องสงสัย!

ปทุฎฺฐภริยสํวาโส, ปทุฎฺฐ จิตฺต ทาสโก;

สสปฺเป จ ฆเร วาโส, มจฺจุ เอว น สํสโยฯ

„การอยู่ร่วมกับภริยาดุร้าย ๑

มีทาสรับใช้ใจเหี้ยมโหด ๑

และการอยู่ในเรือนทีมีอสรพิษ ๑

ทั้งสามนี้ ตายแน่นอน ไม่ต้องสงสัย.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๒๖, ธัมมนีติ ๑๘๒, จาณักยนีติ ๔๓)

..

๑๒๕. เหตุคร่าชีวิตฉับพลัน ๖

 ๑๒๕. เหตุคร่าชีวิตฉับพลัน ๖

อคฺคิ อาโป อิตฺถี มูฬฺโห, สปฺโป ราชกุลานิ จ;

อปยนฺเต น คนฺตพฺพา, อจฺเจกปาณหารกาฯ

„ไฟ ๑ น้ำ ๑ สตรี ๑ คนหลง ๑

งู ๑ และราชตระกูลทั้งหลาย ๑ 

หกสิ่งนี้ ไม่ควรเข้าไปใกล้

อาจเป็นเหตุคร่าชีวิตฉับพลันได้.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๒๕, มหารหนีติ ๒๐๔, ธัมมนีติ ๒๑๒)

..

๑๒๔. บูชาถูกวิธีย่อมมีผล

๑๒๔. บูชาถูกวิธีย่อมมีผล

ปิฎฺฐิโตกฺกํ นิเสเวยฺย, กุจฺฉินาว หุตาสนํ;

สามิกํ สพฺพภาเคน, ปรโลกํ อโมหวาฯ

„พึงบูชาตะวันโดยข้างหลัง

พึงบูชาไฟ ด้วยท้อง(ด้านหน้า)นั่นเทียว

พึงบูชาเจ้านาย ด้วยกายทั้งปวง 

คนไม่งมงาย พึงบูชาโลกหน้าเถิด.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๒๔, ธัมมนีติ ๙๑, มหารหนีติ ๑๙๓)

..

๑๒๓. ผู้ทรงพระปรีชาญาณ

๑๒๓. ผู้ทรงพระปรีชาญาณ

อายํ ขยํ สยํ ชญฺญา, ราชา สยํ กตากตํ;

นิคฺคเห นิคฺคเหตพฺพํ, ปคฺคเห ปคฺคหารหํฯ

“พระราชาทรงทราบความเจริญ

และเสื่อมด้วยพระองค์เอง,

ทรงทราบพระกรณียกิจที่ทรงทำแล้ว

หรือมิได้กระทำแล้วด้วยพระองค์เอง;

ทรงข่มบุคคลที่ควรข่ม, 

และทรงยกย่องบุคคลที่ควรยกย่อง.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๒๓, ธัมมนีติ ๑๘๖, มหารหนีติ ๒๕๑, กวิทัปปณนีติ ๒๖๑, ขุ. ชา. ๒๗/๒๔๔๒ เตสกุณชาดก

..

๑๒๒. โทษของการมีผู้นำหลายคน

๑๒๒. โทษของการมีผู้นำหลายคน

พหโว ยตฺถ เนตฺตาโร, สพฺเพ ปณฺฑิตมานิโน;

สพฺเพ มหตฺตมิจฺฉนฺติ, เตสํ กมฺมํ วินสฺสติฯ

„ณ ที่ใด มีผู้นำหลายคน 

ทุกคนล้วนถือตัวว่าฉลาด

แต่ละคนอยากจะเป็นใหญ่

ณ ที่นั้น การงานของพวกเขาย่อมฉิบหาย.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๒๒, มหารหนีติ ๑๗๘)

..

๑๒๑. น สาธุ ไม่ดีนะ

๑๒๑. น สาธุ ไม่ดีนะ

อลโส คิหี กามโภคี น สาธุ,
อสญฺญโต ปพฺพชิโต น สาธุ;

ราชา อนิสมฺมการี น สาธุ,
ปณฺฑิโต โกธโน ตํปิ น สาธุฯ

„คฤหัสถ์ ยังบริโภคกาม เกียจคร้าน ไม่ดี, 

เป็นบรรพชิต  ไม่สำรวม ไม่ดี;

พระราชา ทำโดยไม่ใคร่ครวญ ไม่ดี, 

เป็นบัณฑิต ยังโกรธเคือง ข้อนั้น ก็ไม่ดี.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๒๑, กวิทัปปณนีติ ๒๖๐, ขุ. ชา. ๒๗/๖๒๘, ๗๐๕, ๑๔๗๑, ๒๑๗๕)

..

๑๒๐. พูดแล้วไม่คืนคำ ๓ พวก

๑๒๐. พูดแล้วไม่คืนคำ ๓ พวก

สกึ วทนฺติ ราชาโน, สกึ สมณพฺราหฺมณา;

สกึ สปฺปุริสา โลเก, เอส ธมฺโม สนนฺตโนฯ

"พระราชาทั้งหลายตรัสแล้วไม่คืนคำ,

สมณะและพราหมณ์กล่าวแล้วไม่กลับคำ;

สัตบุรุษทั้งหลายในโลกกล่าวแล้วไม่คืนคำ,

นี้เป็นธรรมเนียมสืบเนื่องมาแต่โบราณ.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๒๐, กวิทัปปณนีติ ๒๕๙, นรทักขทีปนี ๑๔๒)

..

๑๑๙. คุณธรรมของผู้นำ

 

๑๑๙. คุณธรรมของผู้นำ

ขมา ชาคริยุฎฺฐานํ, สํวิภาโค ทยิกฺขณา;

นายกสฺส คุณา เอเต, อิจฺฉิตพฺพา สตํ สทาฯ

“คุณธรรมของผู้นำ ทั้ง ๔ อย่างเหล่านี้ คือ 

ความอดทน ๑ ความขยันตื่นตัวอยู่เสมอ ๑

การจำแนกแจกปันให้ทานอย่างทั่วถึง ๑

และ ความกรุณาเอ็นดู ๑ อันผู้นำที่-

ประเสริฐ พึงปรารถนาในกาลทุกเมื่อ.“

(โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๑๙, มหารหนีติ ๑๙๐, ธัมมนีติ ๒๖๙, กวิทัปปณนีติ ๒๕๘)

..