๔. กาฬยกฺขินีวตฺถุ - ธรรมนี้เป็นของเก่า

๔. กาฬยกฺขินีวตฺถุ(๔)

๕.

น หิ เวเรน เวรานิ, สมฺมนฺตีธ กุทาจนํ;

อเวเรน จ สมฺมนฺติ, เอส ธมฺโม สนนฺตโนฯ

„ในกาลไหนๆ เวรในโลกนี้ย่อมไม่ระงับเพราะเวรเลย, 

แต่ย่อมระงับเพราะความไม่จองเวร, ธรรมนี้เป็นของเก่า“.

๒๘๐. คุณสมบัติที่ผู้นำพึงมี

๒๘๐. คุณสมบัติที่ผู้นำพึงมี

สุตารกฺโข อภิโยโค, กุลารกฺโข วตฺตํ ภเว;

วิชฺชา หิ กุลปุตฺตสฺส, นายกสฺสาปมาทโกฯ

ผู้นำพึงรักการเรียนรู้ ขยั่นหมั่นเพียร

รักษาประเพณี มีระเบียบวินัย

จริงอยู่ เป็นกุลบุตรต้องมีวิชา

เป็นผู้นำต้องมีความไม่ประมาท.

(กวิทัปปณนีติ ๒๘๐)

..

๒๗๙. ผู้นำมากก็ช่วยไม่ได้

๒๗๙. ผู้นำมากก็ช่วยไม่ได้

โนทยาห วินาสาย, พหุนายกตา ภุสํ;

มิลายนฺติ วินสฺสนฺติ, ปทฺมานฺยกฺเกหิ สตฺตหิฯ

เมื่อความเอ็นดูถูกทำลายเสียแล้ว

ถึงมีผู้นำหลายคนก็ช่วยไม่ได้เลย

เหมือนดอกบัวไม่เหี่ยวแห้งแต่

ย่อมพินาศด้วยพระอาทิตย์เจ็ดดวง.

(มหารหนีติ ๑๗๙, กวิทัปปณนีติ ๒๗๙)

..

๓-๔. เวรไม่ระงับด้วยการผูกเวร

๓. ติสฺสตฺเถรวตฺถุ (๓)

๓.

อกฺโกจฺฉิ มํ อวธิ มํ, อชินิ [1] มํ อหาสิ เม;

เย จ ตํ อุปนยฺหนฺติ, เวรํ เตสํ น สมฺมติฯ

„ก็ชนเหล่าใดเข้าไปผูกเวรไว้ว่า คนโน้นด่าเรา คนโน้นได้ตีเรา คนโน้นได้ชนะเรา คน

โน้นได้ลักสิ่งของๆ เรา ดังนี้ เวรของชนเหล่านั้นย่อมไม่ระงับ“. 

ปทรูปสิทธิ_ปณามคาถา_โดยพระมหาสมปอง มุทิโต

 

๒๗๗-๘. ผู้นำไม่ฉลาดชาติไม่พัฒนา

๒๗๗-๘. ผู้นำไม่ฉลาดชาติไม่พัฒนา

ควํ เจ ตรมานานํ, อุชุํ คจฺฉติ ปุงฺคโว;

สพฺพา คาวี อุชุํ ยนฺติ, เนตฺเต อุชุํ คเต สติฯ

เอวเมว มนุสฺเสสุ, โย โหติ เสฏฺฐสมฺมโต;

โส สเจ ธมฺมํ จรติ, ปเคว อิตรา ปชาฯ

ถ้าเมื่อโคทั้งหลาย ว่ายข้ามแม่น้ำไป 

โคหัวหน้าฝูงว่ายข้ามตรง 

เมื่อมีโคผู้นำฝูงว่ายข้ามตรงอย่างนั้น 

โคทั้งหมดก็ย่อมว่ายข้ามตรงไปตามกัน.

ในหมู่มนุษย์ทั้งหลายก็เหมือนกัน 

ผู้ใดได้รับสมมติแต่งตั้งให้เป็นใหญ่

ถ้าผู้นั้น ประพฤติเป็นธรรม 

ประชาชนนอกนี้ก็ย่อมประพฤติเป็นธรรมไปตามโดยแท้

(กวิทัปปณนีติ ๒๗๗, ขุ. ชา. ๒๗/๗๓๔ ราโชวาทชาดก)

๒๗๖. ผู้นำมากลำบากนาน

๕. นายกกณฺฑ

๒๗๖. ผู้นำมากลำบากนาน

อนายกา วินสฺสนฺติ, นสฺสนฺติ พหุนายกา;

ถีนายกา วินสฺสนฺติ, นสฺสนฺติ สุสุนายกาฯ

บ้านเมืองไม่มีผู้นำ ก็ฉิบหาย,

บ้านเมืองมีผู้นำหลายคน ก็ฉิบหาย,

บ้านเมืองมีผู้นำเป็นหญิง ก็ฉิบหาย,

บ้านเมืองมีผู้นำเด็กเกินไป ก็ฉิบหาย.

(กวิทปฺปณนีติ ๒๗๖, มหารหนีติ ๑๗๗, ธมฺมนีติ ๒๘๖, นรทกฺขทีปนี ๒๖๓)

๒๗๕. ผู้นำฉลาดรัฐเจริญ

๒๗๕. ผู้นำฉลาดรัฐเจริญ

มหารุกฺขูปมํ รฏฺฐํ, ธมฺเมน โย ปสาสติ;

รสญฺจสฺส วิชานาติ, รฏฺฐญฺจสฺส น นสฺสติฯ

ประเทศเปรียบเหมือนต้นไม้ใหญ่

หากพระราชาปกครองโดยธรรม

ทรงย่อมรู้รสแห่งการปกครองประเทศนั้น

แม้ประเทศนั้นพลอยเจริญรุ่งเรืองไปด้วย.

(กวิทัปปณนีติ ๒๗๕ ธรรมนีติ ๒๗๗, มหารหนีติ ๑๖๙, ขุ. ชา. ๒๘/๖๕ มหาโพธิชาดก)

..

๒๗๔. ต้นไม้ใหญ่มีผลสุก

๒๗๔. ต้นไม้ใหญ่มีผลสุก

มหารุกฺขสฺส ผลิโน, ปกฺกํ ฉินฺทติ โย ผลํ;

รสญฺจสฺส วิชานาติ, พีชญฺจสฺส น นสฺสติฯ

“เมื่อต้นไม้ใหญ่มีผล

ผู้ใดเก็บเอาผลสุกๆ มากิน

ผู้นั้นย่อมรู้รสแห่งผลไม้นั้น

และพืชพันธุ์แห่งตนไม้นั้นก็ไม่พินาศ.“

(กวิทปฺปณนีติ ๒๗๔, ขุ. ชา. ๒๘/๖๕)

..

๒๗๓. เปรียบรัฐดุจมหารุกโข

๒๗๓. เปรียบรัฐดุจมหารุกโข

มหารุกฺขูปมํ รฏฺฐํ, อธเมฺมน ปสาสติ;

รสญฺจสฺส น ชานาติ, รฏฺฐญฺจสฺส วินสฺสติฯ

“รัฐเปรียบเหมือนต้นไม้ใหญ่

พระราชาใดปกครองโดยไม่เป็นธรรม

พระราชานั้นย่อมไม่รู้จักรสแห่งรัฐนั้น

รัฐของพระราชานั้นก็ย่อมพินาศ.”

(กวิทปฺปณนีติ ๒๗๓, ธมฺมนีติ ๒๗๕, ขุ. ชา. ๒๘/๖๕ )

๒๗๒. เปรียบรัฐเหมือนต้นไม้ใหญ

๒๗๒. เปรียบรัฐเหมือนต้นไม้ใหญ 

มหารุกฺขสฺส ผลิโน, อามํ ฉินฺทติ โย ผลํ;

รสญฺจสฺส น ชานาติ, พีชญฺจสฺส วินสฺสติฯ

“เมื่อต้นไม้ใหญ่มีผล

ผู้ใดเก็บผลดิบมากิน

ผู้นั้นย่อมไม่รู้รสแห่งผลไม้นั้น

ทั้งพืชพันธุ์แห่งตนไม้นั้นก็ย่อมพินาศ.“

(กวิทปฺปณนีติ ๒๗๒, มหารหนีติ ๑๖๖, ธมฺมนีติ ๒๗๔, ขุ. ชา. ๒๘/๖๕)

๒. ธรรมทั้งหลายมีใจเป็นหัวหน้า

๒.

มโนปุพฺพงฺคมา ธมฺมา, มโนเสฏฺฐา มโนมยา;

มนสา เจ ปสนฺเนน, ภาสติ วา กโรติ วา;

ตโต นํ สุขมนฺเวติ, ฉายาว อนปายินี [1]ฯ

ธรรมทั้งหลายมีใจเป็นหัวหน้า มีใจประเสริฐที่สุด สำเร็จแล้วแต่ใจ, 

ถ้าบุคคลมีใจผ่องใส กล่าวอยู่ก็ตามทำอยู่ก็ตาม, 

สุขย่อมไปตามบุคคลนั้นเพราะสุจริต ๓ อย่าง, 

เหมือนเงามีปรกติไปตาม ฉะนั้น.

—————

1) [อนุปายินี (ก.)]

๒๗๑. หลักการพัฒนาประเทศ

๒๗๑. หลักการพัฒนาประเทศ

เตสุ ทุพฺพลชาเตสุ, รฏฺฐมฺปิ ทุพฺพลํ สิยา;

ตสฺมา สรฏฺฐํ วิปุลํ, ธารเย รฏฺฐภารวาฯ

“หากชนทั้ง ๔ เหล่านัน เป็นชนส่วนน้อยของประเทศ,

แม้ประเทศ ก็พลอยอ่อนแอ หล้าหลังไม่พัตนา

เพราะฉะนั้น ผู้บริหารประเทศ ควรพัฒนาคน

พร้อมบ้านเมืองให้เจริญก้าวหน้าคู่กันไป.”

(กวิทปฺปณนีติ ๒๗๑, มหารหนีติ ๑๖๕, ธมฺมนีติ ๒๗๓)

พระธรรมจากชาดก_จตุกกนิบาต

 โปรดคลิกที่นี่เพื่อชมภาพเต็มจอ