๓๐๒. ควรยกย่องให้กำลังใจกัน

๓๐๒. ควรยกย่องให้กำลังใจกัน

ชิเณฺณ อนฺนํ ปสํเสยฺย, ทารญฺจ คตโยพฺพเน;

รณปุนาคเต สูรํ, สสฺสญฺจ เคหมาคเตฯ

ควรยกย่องอาหารเพราะกินแล้วย่อย 

ควรยกยอภริยายามเข้าสู่วัยชรา.

ควรยกย่องหหารกล้าที่กลับจากสนามรบ

ควรยกย่องข้าวกล้าที่นำมาแล้วสู่เรือน.

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๓๐๒ #โลกนีติ ๙๙ #มหารหนีติ ๑๘๔ #ธัมมนีติ ๓๖๓ #จาณักยนีติ ๗๙)

…

๓๐๑. หนึ่งเดือนจากนารีเป็นอื่น

๓๐๑. หนึ่งเดือนจากนารีเป็นอื่น

ปญฺจารตฺยา สุคนฺธพฺพา, สตฺตารตฺยา ธนุคฺคหา;

เอกมาสา สุภริยา, อฑฺฒมาสา สิสฺสา มลาฯ

เว้นซ้อมดนตรี ห้าวันเลอะเลือน

เว้นซ้อมยิงธนู เจ็ดวันฝีมือตก

เว้นจากเมียที่รัก หนึ่งเดือนอาจเป็นอื่น

เว้นว่างการศึกษา ครึ่งเดือนอาจลืมได้.

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๓๐๑ #โลกนีติ ๙๗ #ธัมมนีติ ๓๗๖)

…

๓๐๐. ทรัพย์ของชน ๔ จำพวก

๓๐๐. ทรัพย์ของชน ๔ จำพวก

อิตฺถีนญฺจ ธนํ รูปํ, ปุริสานํ วิชฺชา ธนํ;

ภิกฺขูนญฺจ ธนํ สีลํ, ราชานญฺจ ธนํ พลํฯ

สตรี มีรูปเป็นทรัพย์, 

บุรุษ มีวิชาเป็นทรัพย์,

พระภิกษุ มีศีลเป็นทรัพย์, 

พระราชา มีอำนาจเป็นทรัพย์.

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๓๐๐ #โลกนีติ ๙๕ #ธัมมนีติ )

…

๒๙๙. หญิงชายดุจน้ำมันกับเชื้อเพลิง

๒๙๙. หญิงชายดุจน้ำมันกับเชื้อเพลิง

ฆฏกุมฺภสมา นารี, ตตฺถงฺคารสโม ปุมา;

ตสฺมา ฆตญฺจ อคฺคิญฺจ, เนกตฺร ฐปเย พุโธฯ

ผู้หญิงเปรียบเหมือนหม้อนำ้มัน

ผู้ชายเปรียบเหมือนถ่านไฟที่คุกรุ่น

เพราะฉะนั้น ผู้รู้ จึงไม่ควรตั้ง

นำ้มันและไฟไว้ในที่เดียวกัน.

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๒๙๙ #จาณักยนีติ ๗๗)

…

๒๙๘. เปรียบหญิงเหมือนแม่น้ำและป่า

 

๒๙๘. เปรียบหญิงเหมือนแม่น้ำและป่า

สพฺพา นที วงฺกคตี, สพฺเพ กฏฺฐมยา วนา;

สพฺพิตฺถิโย กเร ปาปํ, ลภมาเน นิวาตเกฯ

แม่น้ำทั้งปวงมีทางคดเคี้ยว 

และป่าทั้งปวงรกเรี้ยว ด้วยต้นไม้ ฉันใด 

หญิงทั้งปวงเมื่อได้ที่กำบัง (ที่ลับ) 

พึงกระทำกรรมอันลามก ฉันนั้น.

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๒๙๘ #โลกนีติ ๑๐๔ #ขุ. ชา. ๒๘/๓๐๖ กุณาลชาดก)

๒๙๗. เปรียบหญิงเหมือนของ ๕​ อย่าง

๒๙๗. เปรียบหญิงเหมือนของ ๕​ อย่าง

ยถา นที จ ปนฺโถ จ, ปานาคารํ สภา ปปา;

เอวํ โลกิตฺถิโย นาม, นาสํ กุชฺฌนฺติ ปณฺฑิตาฯ

 แม่น้ำ หนทาง โรงสุรา สภา และบ่อน้ำ ฉันใด 

ขึ้นชื่อว่าหญิง ในโลก ก็ฉันนั้น 

บัณฑิตทั้งหลายย่อมไม่โกรธหญิงเหล่านั้น.

(กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๒๙๗ #ขุ. ชา. ๒๗/๖๕ อนภิรติชาดก)

...

๒๙๖. หญิงที่ควรเว้นแต่ไกล

๒๙๖. หญิงที่ควรเว้นแต่ไกล

โลเก หิ องฺคนา นาม, โกธนา มิตฺตเภทิกา;

ปิสุกา อกตญฺญู จ ทูรโต ปริวชฺชเยฯ

จริงอยู่ ชื่ออันว่าหญิงใดในโลกนี้

เป็นคนมักโกรธ มักทำลายเพื่อน

ชอบพูดส่อเสียดและเป็นคนอกตัญญู,

บุคคลพึงเว้นหญิงเช่นนั้นแต่ไกลเถิด.

(กวิทปฺปณนีติ ๒๙๕.๒)

..

๒๙๕.๒ อสาตมนต์

๒๙๕.๒ อสาตมนต์

อาสา โลกิตฺถิโย นาม, เวลา ตาสํ น วิชฺชติ;

สารตฺถา จ ปคพฺภา จ, สิขี สพฺพฆโส ยถา;

ตา หิตฺวา ปพฺพชิสฺสามิ, วิเวกมนุพฺรูหยํฯ

ขึ้นชื่อว่าหญิงในโลกนี้เลวทราม

เพราะหญิงเหล่านั้นไม่มีเขตแดน

มีแต่ความกำหนัดยินดี คึกคะนองไม่มีเลือก

เหมือนกับไฟที่ไหม้ไม่เลือน ฉะนั้น, 

เราจักละหญิงเหล่านั้นไปบวชพวกพูนวิเวก.

(#กวิทัปปณนีติ ทาสกกัณฑ์ คาถาที่ ๒๙๕.๒ #ขุ. ชา. ๒๗/๖๑ อสาตมันตชาดก, ๒๘/๓๑๑ กุณาลชาดก)

…

๒๙๕. อย่าถือสานารีเลย

๙. อิตฺถิกณฺฑ

๒๙๕. อย่าถือสานารีเลย

อาสา โลกิตฺถิโย นาม, เวลา ตาสํ น วิชฺชติ;

สารตฺตา จ ปคพฺภา จ, สิขี สพฺพฆโส ยถา;

ตสฺมา ตาโย หิตฺวาน, พฺรูเหยฺย วิเวกํ สุธีฯ

ขึ้นชื่อว่าหญิงในโลกนี้เลวทราม

เพราะหญิงเหล่านั้นไม่มีเขตแดน

มีแต่ความกำหนัดยินดี คึกคะนองไม่มีเลือก

เหมือนกับไฟที่ไหม้ไม่เลือน ฉะนั้น, ผู้มีปัญญาดี

ละทิ้งหญิงเหล่านั้นพึงพอกพูนวิเวกเถิด.

(กวิทปฺปณนีติ ๒๙๕.๑)

..

๒๙๔. คนใช้ ๕

๒๙๔. คนใช้ ๕ 

ทาสา ปญฺเจว โจรยฺย-สขาญาตฺยตฺตสาทิสา;

ตถา วิญฺญูหิ วิญฺเญยฺยา, มิตฺตทารา จ พนฺธวาฯ

ทาสมี ๕ จำพวกคือ ลักมา ๑

นาย ๑ เพื่อน ๑ ญาติ ๑ เช่นตน ๑

มิตร เมีย พวกพ้อง อันวิญญูชน

พึงทราบเหมือนอย่างนั้น.

(กวิทปฺปณนีติ ๒๙๔)

..

๒๙๓. ลูกจ้างที่ดี

๒๙๓. ลูกจ้างที่ดี 

ปุพฺพุฏฺฐา ปจฺฉานิปาตี, ทินฺนสฺส อาทายีปิ จ;

สุกตกมฺมกโร จ, กิตฺติวณฺณหโรปิ จฯ

ตื่นก่อนเจ้านาย ๑ นอนที่หลังนาย ๑

ถือเอาเฉพาะของที่นายอนุญาต ๑

จัดทำการงานให้ลุล่วงดี ๑

ประกาศยกย่องเกียรตินาย ๑.

(กวิทปฺปณนีติ ทาสกณฺฑ ๒๙๓)