๗๗. คำยกย่องที่มีค่าต่างกัน

๗๗. คำยกย่องที่มีค่าต่างกัน

ปณฺฑิตสฺส ปสํสาย, ทณฺโฑ พาเลน ทียเต;

ปณฺฑิโต ปณฺฑิเตเนว, วณฺณิโตว สุวณฺณิโต ฯ

“คนพาลให้โทษแก่บัณฑิต

ด้วยการยกย่องเยินยอ,

บัณฑิตอันบัณฑิตเท่านั้นยกย่องกัน

จึงชื่อว่าได้รับการยกย่องโดยชอบ.“

(โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๗๗, มหารหนีติ ๑๖, ธมฺมนีติ ๓, กวิทปฺปณนีติ ๔๘)

..

๗๖. เต่าซ่อนอวัยวะ

๗๖. เต่าซ่อนอวัยวะ

นตฺตโทสํ ปเร ชญฺญา, ชญฺญา โทสํ ปรสฺส ตุ;

คุยฺเห กุมฺโมว องฺคานิ, ปรโทสญฺจ ลกฺขเยฯ

„คนพาลไม่ทราบโทษของตน

แต่กลับไปทราบโทษของผู้อื่น

และชอบกำหนดโทษของผู้อื่น 

เหมือนเต่าซ่อนอวัยวะทั้งหลายไว้ ฉะนั้น.“

(โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๗๖, ธัมมนีติ ๒๒๗, กวิทัปปณนีติ ๒๑๖)

..

๗๕.โทษคนอื่นเห็นง่าย ของตนเห็นยาก

๗๕. โทษคนอื่นเห็นง่าย ของตนเห็นยาก

ติลมตฺตํ ปเรสํว, อปฺปโทสญฺจ ปสฺสติ;

นาฬิเกรมฺปิ สโทสํ, ขลชาโต น ปสฺสติฯ

“คนพาล ย่อมเห็นโทษอันเล็กน้อย 

ขนาดเท่าเมล็ดงา ของคนอื่นนั่นเทียว, 

แต่เขาย่อมมองไม่เห็นโทษของตน

แม้จะใหญ่เท่าผลมะพร้าวเลย.“

(โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๗๕, ธัมมนีติ ๓๕๑, กวิทัปปณนีติ ๒๑๕)

..

๗๔.ราตรีนาน สงสารยาว

๗๔. ราตรีนาน สงสารยาว

ทีฆา ชาครโต รตฺติ, ทีฆํ สนฺตสฺส โยชนํ;

ทีโฆ พาลาน สํสาโร, สทฺธมฺมํ อวิชานตํฯ

“ราตรียาวแก่คนผู้ตื่นอยู่, 

โยชน์ยาวไกลแก่คนผู้เมื่อยล้า, 

สงสารยาวแก่คนพาล

ผู้ไม่รู้แจ้งพระสัทธรรม.“

(โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๗๔, กวิทัปปณนีติ ๒๑๔, ขุ. ธ. ๒๕/๑๕ พาลวรรค)

..

๗๓.ผู้ประทุษร้าย ๔

๗๓. ผู้ประทุษร้าย ๔

ฆเร ทุฎฺโฐ จ มูสิโก, วเน ทุฎฺโฐ จ วานโร,

สกุเณ จ ทุฎฺโฐ กาโก, นเร ทุฎฺโฐ จ พฺราหฺมโณฯ

“หนูประทุษร้ายในบ้าน, 

ลิงประทุษร้ายในป่า,

กาประทุษร้ายในหมู่นก,

พราหมณ์ประทุษร้ายในหมู่คน.“

(โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๗๓, ธัมมนีติ ๑๔๐, กวิทัปปณนีติ ๒๑๓)

..

๗๒.วิถีชีวิตของคนพาล

๗๒. วิถีชีวิตของคนพาล

น สาธุ พลวา พาโล,  สาหสา วินฺทเต ธนํ;

กายสฺส เภทา ทุปฺปญฺโญ, นิรยํ โสปปชฺชติฯ

„คนพาลมีอำนาจย่อมไม่เป็นประโยชน์, 

คนพาลหาทรัพย์ด้วยวิธีป่าเถื่อน;

คนพาลนั้นเป็นคนไร้ปัญญา,

หลังตายไป เขาจะเข้าถึงนรก.“

(โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๗๒ กวิทัปปณนีติ ๒๑๒)

..

๗๑.ไม่เห็นโลงศพไม่หลั่งน้ำตา

 ๗๑. ไม่เห็นโลงศพไม่หลั่งน้ำตา

มธุํว มญฺญตี พาโล, ยาว ปาปํ น ปจฺจติ;

ยทา จ ปจฺจตี ปาปํ, อถ ทุกฺขํ นิคจฺฉติฯ

"คนพาลย่อมสำคัญบาปเป็นดุจน้ำผึ้ง,

ตราบเท่าที่บาปยังไม่ให้ผล; 

แต่หากบาปให้ผลเมื่อใดละก็, 

คนพาลย่อมเสวยความทุกข์เมื่อนั้น.“

(โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๗๑ กวิทัปปณนีติ ๒๑๑ ขุ. ธ. ๒๕/๑๕ พาลวรรค)

..

๗๐.คนพาลขนานแท้

 

๗๐. คนพาลขนานแท้

โย พาโล มญฺญติ พาลฺยํ, ปณฺฑิโต วาปิ เตน โส;

พาโล จ ปณฺฑิตมานี, โส เว พาโลติ วุจฺจติฯ

“คนพาลที่รู้ว่าตนเป็นคนพาล

ด้วยเหตุนั้น เขานับเป็นบัณฑิตได้บ้าง, 

ส่วนคนพาลที่สำคัญตนว่าเป็นบัณฑิต, 

ผู้นั้น อันตถาคตเรียกว่า คนพาลแท้.“

(โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๗๐ กวิทัปปณนีติ ๒๑๐ ขุ. ธ. ๒๕/๑๕ พาลวรรค)

..

๖๙.คนพาลร้ายยิ่งกว่างู

๖๙. คนพาลร้ายยิ่งกว่างู

สปฺโป ทุฏฺโฐ ขโล ทุฏฺโฐ, สปฺปา ทุฏฺฐตโร ขโล;

มนฺโตสเธหิ โส สปฺโป, ขโล เกนุปสมฺมติฯ

"งูก็ร้าย คนพาลก็ร้าย,

แต่คนพาลร้ายยิ่งกว่างู;

งูนั้นย่อมสงบได้ด้วยมนต์โอสถ,

แต่คนพาลจะให้สงบด้วยอะไรเล่า?“

(โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๖๙, ธัมมนีติ ๑๒๙, กวิทัปปณีติ ๒๐๙, จาณักยนีติ ๒๖)

..

๖๘.คนพาลเหมือนหม้อน้ำพร่อง

 

๓. พาลกัณฑ์-หมวดคนพาล

๖๘. คนพาลเหมือนหม้อน้ำพร่อง

อติปฺปิโย น กาตพฺโพ,  ขโล โกตูหลํ กโร;

สิรสา วหฺยมาโนปิ, อฑฺฒปูโร ฆโฏ ยถาฯ

„คนพาลชอบสร้างความวุ่นวาย

จึงไม่ควรทำให้เป็นสุดที่รัก,

เหมือนหม้อน้ำที่พร่องทั้งกึ่ง

แม้เอาหัวเทินไป ก็ยังกระฉอกได้.“

(โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๖๘, กวิทัปปณนีติ ๒๐๘)

..

๖๗.ทางแห่งความเสื่อม

 ๖๗. ทางแห่งความเสื่อม

อสนฺตสฺส ปิโย โหติ, สนฺเต น กุรุเต ปิยํ;

อสตํ ธมฺมํ โรเจติ, ตํ ปราภวโต มุขํฯ

"คนมีอสัตบุรุษเป็นที่รัก,

ไม่กระทำสัตบุรุษให้เป็นที่รัก;

ชอบใจธรรมของอสัตบุรุษ,

ข้อนั้นเป็นทางของคนเสื่อม.“

(โลกนีติ หมวดคนดี คาถาที่ ๖๗, สุตตันตนีติ ๔, กวิทัปปณีติ ๑๙๘, ขุ. สุ. ๒๕/๓๐๔ ปราภวสูตร)

..